Zie ook Tweede Wereldoorlog – Mevr.Kuipers-Rietberg

Voetstuk geplaatst door leerlingen Technische school o.lv. leraar J.W.Gijsbers in de paasvakantie 1955.
Voorzitter comite: J.R.Verwers
Datum foto: 12-04-1955

H.K.H. Prinses Wilhelmina arriveert

04 MEI 1955

Alles maar dan ook „alles” was goed geregeld, met het oog op de komst van de hoge Gaste. Alle onbewaakte overwegen, waarlangs de Koninklijke trein Winterswijk naderde, waren „bewaakt” door spoorwegpersoneel en politie; op het perron was een verhoogd plankier aangebracht, waarvoor het Koninklijk rijtuig precies stil hield. Hier waren o.a. de Commissaris der Koningin, Jhr. Quarles van Ufford en Burgemeester J. Vlam ter begroeting aanwezig.
De derde klas wachtkamer was omgetoverd ineen voorname receptiezaal, waar H.K.H. zich enige ogenblikken met Haar gevolg en de ter begroeting aanwezige gasten ophield.
Door de speciaal nog aangebrachte nieuwe buitendeur van de wachtkamer begaf de Prinses zich tegen elven naar buiten, waar Haar auto’s gereed stonden.
In dikke rijen stond het publiek bij het station opgesteld; een dertigtal rijksveldwachters zorgde hier voor de afzetting; vriendelijk wuivend in de langzaam rijdende auto vertrok H.K.H. naar het Plantsoen bij het Gemeentehuis, waar de onthullingsplechtigheid zou plaats vinden.
ledereen wuifde terug; en nog wat onwennig maar hartelijk bedoeld weerklonk uit vele monden het „Leve de Prinses!” ,
Overal in Winterswijk hingen de vlaggen halfstok, Overal stond een dikke haag mensen langs de straten geschaard, waar de Koninklijke stoet langs reed.
Dat oud-koningin Wilhelmina, de „Moeder van het Verzet”, deze dag in ons midden was en het standbeeld onthulde voor „Tante Riek” en voor alle vrouwen, die hun plicht voor het vaderland deden tot in de dood dat gaf wel een bijzondere kleur en nadruk aan deze dag voor Winterswijk!

Moeder des Vaderlands – Moeder van het verzet

Prinses Wilhelmina onthulde monument Mevr. Kuipers-Rietberg

TWEE VROUWEN: moeder des vaderlands en moeder van het verzet.
Er is nooit een innerlijker confrontatie tussen deze beide Vrouwen geweest dan vanmorgen in Winterswijk. De regen, die de gehele morgen uit een grauwe lucht was neergesijpeld, had opgehouden en de zon brak met enkele verwarmende stralen door.
Een vogel speelde met de kleine kluitjes aarde aan de voet van het monument van „Tante Riek”, het was een duif
Een paar seconden geleden had H.K.H. Prinses Wilhelmina het monument, ter herdenking van mevr. Kuipers-Rietberg onthuld. Daarna trad zij enkele passen achteruit en aanschouwde met opgeheven hoofd het monument.
Dit was het moment, waarop velen hun ontroering niet meer meester konden blijven. Het was het moment, waarop men zich niet alleen realiseerde, maar waarop men, meer dan ooit daarvoor, diep doorvoelde, dat er een hechte band is tussen tante Riek, de moeder van het verzet en prinses Wilhelmina, de moeder des vaderlands, en vanmorgen, aan de voet van het monument hebben allen gevoeld, wat wij in de barre oorlog aan deze vrouwen, en aan zoveel andere vrouwen tevens hebben te danken.

De moed van „Tante Riek” en van alle vrouwen herdacht en geëerd

Het monument voor ‘Tante Riek’ is een monument voor alle Nederlandse vrouwen in het verzet, in het bijzonder voor Helena Kuipers-Rietberg, schuilnaam Tante Riek. Het monument werd op 4 mei 1955 onthuld door prinses Wilhelmina in Winterswijk. Op 4 mei 1961 werd het monument opnieuw onthuld, omdat het op een hoger voetstuk was geplaatst

Het monument bestaat uit een staande vrouw met een jong, opgejaagd hert. De vrouw symboliseert de vrouw in het verzet die de vervolgden, weergegeven in het jonge hert, beschermt. Het monument is in 1953 ontworpen door de Amsterdamse beeldhouwer Gerrit Bolhuis. Het beeld stond in eerste instantie op een lage bakstenen sokkel. In 1961 werd het beeld op een hogere bakstenen poort geplaatst.
Aan de zijkant van de poort staat een tekst:DE VIJAND WEERSTAAN

Ook zit er een plaquette op de bakstenen poort met een gedicht van F.C. Zwaal, een Winterswijkse predikant, deze luidt:
’T GELOOF HEEFT HAAR GEDRAGEN,DE LIEFDE GAF HAAR KRACHT,DE HOOP DEED NIET VERSAGEN,TOT REDDING WAS GEBRACHT

Voor de poort staat een plaquette voor Tante Riek. Hierop is het portret van haar te zien, uitgevoerd in brons. Ook deze plaquette is ontworpen door Gerrit Bolhuis. De tekst erop luidt:HIER STAAT U VOOR HET MONUMENT DAT OPGERICHTWERD TER NAGEDACHTENIS AAN MEVROUW H.T. KUIPERS-RIETBERG(TANTE RIEK) EN TER ERE VAN DE NEDERLANDSE VROUWEN IN HET VERZETTANTE RIEK NAM HET INITIATIEF TOT OPRICHTING VAN DE LANDELIJKEORGANISATIE VOOR HULP AAN ONDERDUIKERS (DE L.O.) DIE IN DEOORLOGSJAREN 1940-1945 ONGEVEER 300.000 ONDERDUIKERS VERZORGDEEN DAARDOOR ZEER BIJDROEG TOT DE BEVRIJDING VAN ONS VADERLANDZIJ WERD GEBOREN 26 MEI 1893 TE WINTERSWIJK EN STIERF OP27 DECEMBER 1944 IN HET CONCENTRATIEKAMP TE RAVENSBRÜCKH.K.H. PRINSES WILHELMINA DER NEDERLANDENONTHULDE DIT MONUMENT OP 4 MEI 1955
Bron: Wikipedia

Ontwerper: Gerrit Bolhuis (1907-1975)

Eind 1942 was monument al klaar

Opdracht februari 1941 aan Gerrit Bolhuis.
Eisen bezetter:
-Onthulling in alle eenvoud
-Uitnodigingen op beperkte schaal
-Geen publicatie in dagbladen
-Niet bij gemeentehuis, maar op alg.begraafplaats
-Onopvallend, achteraan, niet zichtbaar van de weg.

Eind 1942 is monument klaar.

1945: 29 juni (verjaardag Prins Bernhard)
Onthulling gemeentehuis

Het monument

Vorm en materiaal
Het ‘Monument voor de Gevallenen’ in Winterswijk is een wit natuurstenen beeld van een staande vrouwenfiguur met een bloem in haar hand. Het beeld is geplaatst op een zuilvormig voetstuk. Op de sokkel is een plaquette van Impala-graniet aangebracht.

Bolhuis:
‘een gesluierde vrouwenfiguur die een bloem in haar hand houdt. De weemoedige houding dezer figuur is direct gericht op de nagedachtenis der gevallenen; jeugdige schoonheid een symbool voor het leven, dat voortgaat zich te vernieuwen, troostend voor de nabestaanden’

Teksten
De tekst op de plaquette luidt:

‘AAN DE
GESNEUVELDEN VAN
WINTERSWIJK
10 – 14 MEI
1940
EN AAN DE
PLAATSGENOTEN
DIE ZIJN OMGEKOMEN
DOOR DE HAND VAN
DE BEZETTER
1940 – 1945′.

In het voetstuk staan de namen gebeiteld van zestien militairen uit Winterswijk die in de meidagen van 1940 zijn omgekomen.

Achterzijde:
In dankbare herinnering van Winterswijks bevolking aan haar plichtsgetrouwe medeburgers.

Links:
op den grebbeberg
th.g. bloemers 8 r.i.
h. bruntink 8 r.i.
j.th.a. flint 8 r.i.
b.w. geurkink 8 r.i.
t.a. te lintum 8 r.i.
o.g. neuschäfer 11 r.i.
g.j. römer 8 r.i.
j.h. stemerdink 8 r.i.
j.h. vriezen 8 r.i.
te obbicht l.
h.g. nijland 37 r.i.

Rechts:
te barneveld
w.j. rauwers 7 e.w.
j.w. te sligte 8 e.w.
te rotterdam
b.c.m. brugman 32 r.i.
g. wassink 32 r.i.
te dordrecht
j.a. peters 8 r.i.
te culemborg
g.w. wiggers 11 r.i

Bij de onthulling van het Monument voor de oorlogs-gevallenen.

Ons volk vergeet zijn helden niet,
Die voor de vrijheid streden,
Die, trots des vijands overmacht,
Hun moed en trouw beleden!
Zij streden saam, zij waren één,
Als Neêrlands beste zonen,
Om inde dagen van gevaar
Hun dapperheid te tonen!


Het monument, te hunner eer,
Spreekt ons van grote rouwe;
„Rust zacht, Gij vrienden; Gij die waart
Tot inde dood getrouwe.”
Het monument zal t’aller tijd’
aan ’t nageslacht verkonden
Dat Hollands roem, als eeuwen her,
Ook thans bleef ongeschonden.


’t Blijv’ niet bij stoff’lijk huldeblijk
Dat dank en eerbied stichtten;
Moog’ elk van ons, óók in zijn hart
Een ereteken richten!
Zij hebben inde zware strijd
Zich voor hun land gegeven;
Ons bleef óók nog een taak, een plicht,
Als opdracht voor het leven!


Aan óns de taak het dierbaar pand
Der vaad’ren te bewaren;
Moog’ Neêrlands volk, als één geheel,
Vast om de troon zich scharen!
Wat kerk wij zijn, wat rang of stand,
O, dat ’t ons nimmer scheide,
Doch ieder, naar zijn aard en kracht,
Aan ’t Landsbelang zich wijde!

Wel zal de taak, ons opgelegd,
Ons aller krachten vragen;
Maar ’t offer was dan niet vergeefs,
’t Zal schone vruchten dragen!


Winterswijk, 29-6-’45. H. J. V.

1940

Jan Willem Beusink 28 jaar
Theo Bloemers 23 jaar
Bernard Brugman 30 jaar
Hendrik Bruntink 22 jaar
Adriaan Ente 25 jaar
Johan Flint 24 jaar
Berend Geurkink 23 jaar
Jan Hijink 27 jaar
Bernard Konings 31 jaar
Tobias te Lintum 21 jaar
Otto Neuschäfer 23 jaar
Henk Nijland 26 jaar
Lambertus Peper 28 jaar
Jan Peters 34 jaar
Willem Rauwers 24 jaar
Gerrit Römer 22 jaar
Jan te Sligte 32 jaar
Jan Stemerdink 24 jaar
Hendrik Vriezen 24 jaar
Gradus Wassink 32 jaar
Gerhard Wiggers 29 jaar

1941

Jan Buisman 19 jaar
Gerhard Drübers 54 jaar
Gradus Kobus 62 jaar
Arend Jan Navis 28 jaar
Gerrit Prinsen 48 jaar

1943

Harry Balink 21 jaar
Johan Fintelman 40 jaar
Hendrik Plekenpol 40 jaar

1944

Henk Baarschers 24 jaar
Hendrik Derksen 36 jaar
Jan Hendrik Deunk 15 jaar
Gerrit Dieperink 28 jaar
Aleida Grevink-ten Dolle 76 jaar
Jan Frederik Goorhuis 72 jaar
Henk Iking 21 jaar
Johan Jansen 19 jaar
Kees Kappers 28 jaar
Rijkel ten Kate 19 jaar
Wim Koenen 23 jaar
Johan Konings 34 jaar
Hennie Kort 23 jaar
Eppo Kuipers 23 jaar
Helena Kuipers-Rietberg 51 jaar
Bennie te Kulve 11 jaar
Henk van Lith 19 jaar
Herman Mengers 40 jaar
Hendrik Moes 27 jaar
Herman Mom 24 jaar
Gerard Mulder 31 jaar
Gerrit Obbink 26 jaar
Henk Riggelink 32 jaar
Albert Schreurs 38 jaar
Geert Wever 52 jaar
Kees van Willigen 42 jaar

1945

Jacob den Bakker 21 jaar
Hendrik Bannink 48 jaar
Henk Beernink 35 jaar
Aaltje Smeenk-Boers 30 jaar
Hilda Willink-Bos 48 jaar
Pieter Brittijn 42 jaar
Jan Frederik Deunk 43 jaar
Jan Droppers 26 jaar
Hendrik ten Elshof 24 jaar
Arie Geerdink 23 jaar
Bernard Geurink 51 jaar
Jan Willem Heurnink 54 jaar
Lucaster Horst 39 jaar
Johan Huitink 54 jaar
Gerrit Jolink 26 jaar
Johan Klomps 59 jaar
Jacob Kuipers 43 jaar
Gerrit Lammers 10 jaar
Frits Lengwenus 17 jaar
Marinus Ligtenbarg 24 jaar
Jan te Loo 19 jaar
Albert Meerdink 39 jaar
Willem van Ooijen 35 jaar
Henk Oortgiesen 9 jaar
Jan Pillen 55 jaar
Annie van Rijssen 10 jaar
Grada Schigt 2 jaar
Herman Schreurs 20 jaar
Gerrit Schuurman 58 jaar
Christiaan Severien 17 jaar
Jan Siebelink 40 jaar
Henk Slagter 27 jaar
Hermann Smeenk 32 jaar
Jan Timmer 18 jaar
Johanna Leeuw-Ubbink 30 jaar
Christiaan Veerman 57 jaar
Roelof Veldhuis 37 jaar
Gerrit Vriesen 49 jaar
Jan Wieskamp 41 jaar
Gerrit Wikkerink 70 jaar
Jacob Willemsen 45 jaar

‘Opdat zij niet vergeten worden’

OPEN BRIEF Winterswijk, 19 Februari 2019

Geachte college Burgemeester en Wethouders Winterswijk, Winterswijkse Gemeenteraad.

Zoals u weet vieren wij in 2020 de 75-jarige herdenking van onze bevrijding.
De bevrijding van onze bezetter en de herdenking van onze slachtoffers.
Ieder jaar staan wij stil bij de Winterswijkse slachtoffers bij verschillende monumenten.
Het monument van Mevr.Kuipers, het symbool van alle Nederlandse vrouwen in het Verzet,
het monument voor de Gevallenen in Winterswijk tussen 10 -14 mei 1940, allen met naam genoemd.
het monument voor alle Joodse Winterswijkse slachtoffers en Joodse vluchtelingen in Winterswijk, allen met naam genoemd.
het monument op de alg.begraafplaats voor de geallieerde slachtoffers, onze bevrijders, allen met naam genoemd

Maar de Winterswijkse inwoners zelf. Heel even aangehaald op het monument voor de Gevallenen: ‘En aan de plaatsgenoten die zijn omgekomen door de hand van de bezetter’.

En hier zit bij veel Winterswijkers en Oud-Winterswijkers ‘de pijn’.
110 geboren Winterswijkers die ook omgekomen zijn in die verschrikkelijke periode.
O.a Gerritje Lammers, 10 jaar, Henkie Oortgiesen 9 jaar, Twee van een aantal kinderen die omkwamen bij bombardementen.Annie van Rijssen, 10 jaar, die op haar fietsje even brood ging halen bij de bakker en in een bombardement terecht kwam. En zo, nog 108 andere geboren Winterswijkers.
Maar ook grote verzetsmensen, waar niets maar dan ook niets in Winterswijk ons aan hen doet herinneren. Wim Koenen 23 jaar, Henk Baarschers 24 jaar. Echte verzetshelden.
In Vught staan hun namen wel op een monument. Kees Kappers, geboren Winterswijker, verzetsheld. In Budel is een monument voor hem en zelfs een straat naar hem genoemd.
Piet Brittijn, verzetsheld, Winterswijker. In Amsterdam staat hij wel op een monument.
Hendrik Bannink, Winterswijker, verzetsheld. In Wierden staat hij wel op het monument.
Wij zijn ze gewoon vergeten.
En zo, echt zo velen die ik hier kan noemen. Maar niets herinnert ons in Winterswijk aan onze plaatsgenoten en onze plaatselijke verzetshelden.

Weet U, wij mogen ons best schamen in Winterswijk, dat wij al 74 jaar geen aandacht aan hun schenken. Hun niet herdenken op 4 mei. Ja, er zijn zelfs Winterswijkers en oud-Winterswijkers die nu nog de herdenking niet bijwonen omdat hun Winterswijkers ‘niet herdacht worden’.

U neem ik het niet kwalijk, dat er geen monument is voor deze Winterswijkers. Al uw voorgangers hebben hier ook al 75 jaar de tijd voor gehad.
Zelf maak ik mij al enkele jaren sterk m.b.t. deze groep ‘vergeten slachtoffers’. En met mij vele Winterswijkers.
Maar zou het niet mooi zijn dat ook de gemeente Winterswijk zelf zich hier sterk voor maakt.
Samen met onze groep. Samen met alle Winterswijkers. Samen werken aan een Monument voor al die prachtige mensen, die moesten sneuvelen voor onze vrijheid.
Wat zal het mooi zijn. 2020. 75 jaar herdenken. En alle slachtoffers hebben dan een naam.

Uiteraard hebben wij alle namen van slachtoffers met al hun gegevens.
En herdenken ieder jaar blijft belangrijk, want onze geschiedenis mogen wij nooit vergeten.
Graag willen wij u daarbij helpen. Ook velen willen zelfs donaties doen, waaronder ikzelf.
Graag zien wij uw uitnodiging tegemoet.

Met vriendelijke groet
Hans Tenbergen