Aantal Leden:
N.S.B.-ers: 8
Niet-NSB-ers: 1

Totaal: 9

Het Opvoedersgilde, opgericht in september 1940, was de onderwijs-organisatie van de NSB die er naar streefde het onderwijs op nationaalsocialistische en volkse leest te schoeien. Het Opvoedersgilde gaf het maandblad ‘Opvoeding in Volkschen Geest’ uit.

Aantal leden:
N.S.B.-ers: 14
Niet N.S.B.-ers: 2

Totaal 16

Het Economisch Front was een organisatie van de NSB. Het werd opgericht op 24 augustus 1940 en actief vanaf 22 februari 1941. Het doel was “het uitdragen van de nationaal-socialistische gedachte in ondernemerskringen en het medewerken aan de opbouw van het bedrijfsleven in Nederland in nationaal-socialistische zin’.

Aantal leden:
N.SB.-ers: 36
Niet N.S.B.-ers: 9

Totaal: 45

Het Nederlandsche Arbeidsfront (afgekort tot NAF) was een nationaalsocialistische vakcentrale opgericht op 30 april 1942 bij een decreet door de rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart. De volgende dag, de dag van de arbeid, zouden de andere vakcentrales en vakbonden in Nederland opgeheven worden, zoals CNV, RKWV en de NVV. De bezittingen en vermogens van de opgeheven vakcentrales zouden overgaan naar de nieuwe vakcentrale. Aan het hoofd van het Nederlandsch Arbeidsfront kwam NSB’er Hendrik Jan Woudenberg.

De vakbond had zich tot doelstelling gegeven: Het Nederlandsche Arbeidsfront heeft tot taak alle Nederlanders die door eigen arbeid geheel of gedeeltelijk in hun levensonderhoud voorzien, samen te brengen, te verzorgen, hen op te voeden tot wederzijdsch begrip voor hun economische belangen, alsmede voor hun sociale en cultureele behoeften en bij de bevrediging van deze behoeften medewerking te verleenen.

De NAF werd echter geen succes. Maximaal had de NAF 100.000 leden, waarvan het overgrote deel landarbeiders waren. Landarbeiders hadden sterk seizoensafhankelijk werk en waren daarom vaak aangewezen op een uitkering. De opgeheven vakbonden, die tegen de nieuwe opzet waren, hadden echter voor de oorlog nog ruim 700.000 leden. De NAF kreeg geen zitting in belangrijke commissies en kon daardoor weinig opbrengen voor de aangesloten arbeiders. In 1945 werd de vakcentrale opgeheven.

Aantal Leden:
N.SB.-ers: 55
Niet-NSB-ers: 5

Totaal: 60

De Nederlandse Landstand of Nederlandsche Landstand was een organisatie die in oktober 1941 ontstond uit de fusie van Boerenfront en de Nationale Bond Landbouw en Maatschappij. De Nederlandse Landstand werd geleid door Evert Roskam die daarvoor al de leider was van de begin 1940 opgerichte NSB-boerenorganisatie Boerenfront. Doel van de Nederlandse Landstand was onder meer alle organisaties op het gebied van landbouw en visserij te overkoepelen en onder nationaalsocialistische controle te brengen. De Landstand was onder meer verantwoordelijk voor het behartigen van de belangen van boeren, vissers en tuinders. Deze werden allen gedwongen lid te worden. In 1942 ging ook de Bond van Landpachters op in de Nederlandse Landstand.

Aantal Leden:
NSB-ers: 62
Niet-NSB-ers: 12

Totaal 74

Het Front van Nering en Ambacht ontstond uit het Middenstandsfront dat op 20 juli 1940 was opgericht. Het doel van de organisatie was verzorging van de sociale belangen van kleine ondernemers en de behartiging van bedrijfsbelangen van de leden bij de overheid. Dit alles op basis van denkbeelden van de NSB. In 1942 ging het Front op in het Nederlandsche Arbeidsfront.

Bron: Het echec van een Volks Beweging, G.A.Kooy

Jaar	Maand	Aant.	Begunst.
1933	September	85
1933	December	140
1937	Januari	259	25
1940	Maart	188	26
1940	Oktober	305	17
1941	April	499
1941	Oktober	581
1942	Juli	540	53
1943		plm.490
1944		plm.405
1945	April	403

1943 en 1944 (grote uitloop) is een inschatting aan de hand van eindcijfer 1945:403
Buiten de ‘gelovigen’die tot het eind trouw bleven, zeer grote meerderheid onder de 403 die niet opgezegd hebben, aangezien de NSB niet direct meer over een georganiseerde administratie beschikte.

Groep 103:
Leider Dr.Bos

1937:
Kring Winterswijk
Winterswijk, Aalten en Groenlo
Winterswijk drie groepen:
Winterswijk, Miste-Corle en Henxel-Huppel

Op max.sterkte:
Kring Winterswijk:
Groepleider:Johan te Winkel
Winterswijk – 450 leden
Groepsleider Eerst even Dr.Bos, daarna Hendrik te Winkel
Miste-Corle – 69
Groepleider Blekkink (tot zomer 1941), daarna Oonk
Henxel-Huppel – 55
Groepsleider Damkot

De werkelijk leider van 1933-1945: Dr.Bos

Andere ‘kopstukken’
Ds.Reeser
Slotboom (gem.raadslid)

De grote toename na mei 1940:
Een aantal leden trekt zich terug, teleurgesteld door de collaboratie, maar een flinke toename van ‘Meikevers’ en ‘brood-NSB-ers’.

1940: De voor de bezetting verboden W.A. komt terug (‘zwarthemden’)
Voor man.leden tussen 18-40 jaar verplicht. (eind 1941) sterke toename

De Weerbaarheidsafdeling (WA) was de geüniformeerde ordedienst en knokploeg van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB).
De WA bestond van 1932 tot eind 1935 en werd in 1940, na de Duitse inval in Nederland, opnieuw opgericht. 
Laatste jaren van bezetting traden velen toe tot Ned. SS.en NSKK

Najaar 1940:
NJS Winterswijk
De Nationale Jeugdstorm (NJS) was een Nederlandse jongerenbeweging die van 1934 tot 1945 bestaan heeft, georganiseerd naar voorbeeld van de Duitse Hitlerjugend en als nationaalsocialistische tegenhanger van de padvinderij.
Leider: Oprichter en hopman pl.padvinderij Post

Najaar 1940:
NSVO
De Nationaal-Socialistische Vrouwenorganisatie (NSVO) was de naam waaronder NSB-vrouwen zich tussen 1938 en 1945 actief konden betonen in de op- en uitbouw van het Nederlandsenationaalsocialisme
Leider-groepsvrouw: Bos-Heersink.

Na de Slag om Stalingrad is de ‘bloei’ uit de Winterswijkse N.S.B.
Het leden-aantal stagneert, bezoeken van appéls nagelaten en bedankjes.

Landwacht
Opgericht: 11 maart 1943)
12 november 1943 wordt de Landwacht Nederland opgericht
Landwachters en hulp-landwachters (rode mouw)
Bestond voornamelijk uit NSB-ers met jachtgeweer
De Landwacht werd voor het eerst op straat gesignaleerd in maart 1944. Ze werd vooral ingezet voor de bewaking van gebouwen, het controleren van persoonsbewijzen en het uitvoeren van arrestaties, huiszoekingen en visitaties.
Leden van de Landwacht droegen de zwarte NSB-partijkleding: zwarte overhemden, zwarte pantalon of rijbroek, zwarte leren motor- of rijlaarzen, zwart lederen koppelriem met bijbehorende draagriem. Al naargelang de weersomstandigheden kon een zwarte tuniek en/of zwarte overjas worden gedragen.
Taken: huiszoekingen anti-Duitse Nederlanders, opsporen ondergedoken Joden en andere onderduikers.

Na Dolle Dinsdag 05 september 1944 grote toestroom gevluchtte N.S.B.-ers uit Zuiden en Westen van Nederland.
Winterswijk is dan al geheel gedesorganiseerd.
Dr.Bos kan echter nog putten uit gevl.NS,B,ers om de organisatie enigszins op gang te houden, ook doordat veel pl.gemeente ambtenaren zijn ondergedoken.
Een waarboel alom, in een tijd dan de landwacht ‘regeert’.

Ledenlijst NSB: (aantal inwoners 20.000)
Aantal mogelijke leden: plm.4/5 deel: 16.000
572 namen
444 mannen
128 vrouwen

Tijd van toetreden

Periode	Mannen	%	Vrouwen	%
1933-01-01-1936	100	23,8	18	15,3
01-01-1936—–10-05-1940	38	9,0	6	5,1
10-05-1940—–01-02-1943	229	54,5	80	67,8
01-02-1943—–31-03-1945	53	12,6	14	11,9
Totaal	420	100	118	100
Obekend (Na 10-05-1940)	24		10

Leden naar Geboorteplaats

Geboorteplaats	Mannen	%	Vrouwen	%
Winterswjk	242	54,5	49	38,2
Overig.Gelderland	78	17,6	24	18,7
Overig.Nederland	65	14,6	22	17,2
Duitsland	20	4,5	22	17,2
Overig.Buitenland	2	0,4	1	0,1
Onbekend (geen W’wijk)	37	8,3	10	7,8
Totaal	444		128

Van alle leden zijn er dus 291 geboren in Winterswijk.
Winterswijk bestond voor de Duitse inval uit een grote groep Duitse inwoners.

Dit betekent, dat de N.S.B. niet typisch een beweging is geweest, gedragen door de lokale ‘ingroup’
(Dr.G.A.Kooy, Het echec van een volkse beweging, blz.137)

‘Anders dan mogelijk verondersteld, blijkt uit de ledensamenstelling van de Winterswijkse NSB geen extra ontvankelijkheid voor het nationaal-socialisme onder de geboren en getogen Winterswijkers; integendeel, de ontvankelijkheid voor deze ideologie is vermoedelijk onder de allochtonen het sterkst geweest.
Dr.G.A.Kooy, blz.159

Onmiskenbaar heeft de van oorsprong Duitse vrouw (en moeder) de gevoeligheid voor hat nazisme beduidend vergroot; onder de leden der beweging doet zich een betekende oververtegenwoordiging voor van indiviuen met Duitse bloed-en/of aanverwanten.
Dr.G.A.Kooy, blz.159

Tijd van toetreden Winterswijkers

Periode	Mannen	%	Vrouwen	%
1933-01-01-1936	59	59,0	5	27,7
01-01-1936—–10-05-1940	13	34,2	4	66,6
10-05-1940—–01-02-1943	134	58.0	17	46,2
01-02-1943—–31-03-1945	25	47,1	3	21,4
Totaal	231		49
Onbekend	11

Leden naar Leeftijd

Leeftijd	Mannen	%	Vrouwen	%
20	39	10,0	16	14,1
20-24	52	13,4	21	18,5
25-29	43	11,0	11	9,7
30-34	57	14,6	16	14,1
35-39	57	14,6	16	14,1
40-44	38	9,7	16	14,1
45-49	36	9,2	6	5,3
50-54	30	7,7	4	3,5
55-59	14	3,6	1	0,8
60-64	11	2,8	3	2,6
65-69	9	2,3	2	1,7
70-74	2	0,5	1	0,8
Totaal	388	100	113	100
Onbekend	56	12,6	15	11,7

Tijd van toetreden naar Leeftijd

Periode	<30	30-44	>40	Allen
1933-01-01-1936	37,9	31,6	30,5	100
01-01-1936—–10-05-1940	34,4	41,5	24,1	100
10-05-1940—–01-02-1943	36,5	42,5	21,0	100
01-02-1943—–31-03-1945	33,3	41,7	25,0	100

Burg.staat Leden bij toetreding

Burg.staat	Mannen	%	Vrouwen	%
Gehuwd	295	66,4	81	63,2
Ongehuwd	149	33,6	47	36,8
Totaal	444	100	128	100

Op 4 gehuwde mannen is 1 hunner vrouwen eveneens lid.
(Het komt nml. niet voor dat een echtgenote wel lid is en de man niet)

Kiezers en Leden naar gebied

Gebied	NSB-stemmers	Mannen	Vrouwen	Leden	%
	Gem.Raad 1939
Winterswijk	462	318	110	428	92,6
Dorpbuurt	93	19	3	22	23,6
Brinkheurne		4	1	5
Henxel	60	8	0	8	26,6
Huppel		3	0	3
Miste	71	10	5	15	38,0
Corle		9	3	12
Meddo	44	16	5	21	47,7
Ratum	59	16	0	16	27,1
Woold	66	19	1	20	30,3
Kotten	84	15	0	15	17,8
Onbekend		7
Totaal	939	444	128	572	60,9

Brinkheurne, Henxel en Huppel 1 stembureau
Miste en Corle 1 stembureau

Leden over Huishoudingen

	Huish 1 lid	Huish. 2 leden	Huish. 3 leden	Huish. 4 leden	Huish. 5 leden	Totaal
Aant. Huish.	225	80	35	13	6	359
Aanta. N.S.B.-ers	225	160	105	52	30	572

359 huishoudens op 5300 huishoudens.
Bijna 40% v.d.359 huishoudens heeft slechts 1 NSB-lid.

Leden naar Kerkgenootschap

Kerkgenootschap	Mannen	%	Vrouwen	%
Ned.Hervormd	304	74,8	76	60,8
Gereformeerd	2	0,4	4	3,2
Rooms-Katholiek	58	14,2	20	16,0
Over.Kerkgen.schap	3	0,7	4	3,2
Geen Kerkgen.schap	39	9,6	21	16,8
Totaal	406	100	125	100
Onbekend	38		3

Leden Mannelijk naar beroep

Beroep	Gehuwd	Ongehuwd	Tot	%
Vrije en Acad.ber.	8	2	10	2,0
Gesalarieerden	23	15	38	8,8
Zelf.middenstanders	126	42	168	37,8
Agrar.zelfstandigen	62	18	80	18,0
Arbeiders	68	62	130	29,3
Geen of onbekend	8	10	18	4,1
Totaal			444	100

De leden der Vrije en Acad.beroepen: (10)
Dr.Bos, Reeser, een arts, een directeur mid.school, 5 architecten (2 hebben naam gemaakt in hun vak) en 1 freelance-reclame-tekenaar.

De leden gesalarieerden: (38)
O.a. handelsreizigers (7), onderwijzers (7), boekhouders (5), kantoorbediende, gem.ambtenaar, politieman en anderen.

De leden zelfstandigen (168)
Vooral timmerlieden (15), slagers (14), Cafe-houders (13), bakkers (10), boekhandelaar, metselaar, expediteur, garage-houder, houthandelaar en molenaar.
Vooral de oudere middenstanders.

De Agrar.zelfstandigen (80)
Op 6 scholtenbedrijven (30) 1 of meer N.S.B.-leden.
Daartegenover dat onder de invloedrijke Scholten ook zeer felle anti-nazi’s worden gevonden.

De arbeiders:
Hierbij valt op dat het aantal Textiel-arbeiders aanzienlijk gering is binnen de N.S.B.

In tegenstelling tot het ter plaatse veelal veronderstelde heeft de NSB in Winterswijk-centrum uiteindelijk dieper wortel geschoten dan in de buurtschappen.
Dr.G.A.Kooy, blz.159/160)

Uitgetreden leden onder de arrestanten

Jaar	Mannen	Vrouwen	Totaal
voor 1940	2		2
1940	4	1	5
1941	17	4	21
1942	14	4	18
1943	17	2	19
1944	42	5	47
1945	1		1
onbekend	1		1
Totaal	98	16	114

Van de 21 in 1941 uitgetredenen valt op dat GEEN van hen voor de inval lid is geweest. Velen slechts 3/4 maand.

In bewerking

Winterswijkse NSB-leden naar periode van toetreding

Periode v.toetreding	Mannen			Vrouwen
	abs	%		abs	%
–
1933-1 januari 1936	100	23,8		18	15,3
1 jan.1936-10 mei 1940	38	9,0		6	5,1
10 mei 1940-Echec te Stalingrad	229	54,5		80	67,8
Stalingrad- Bevrijding	53	12,6		14	11,9
–
Totaal	420	100		118	100
–
Onbekend	24			10

De leden naar geboorteplaats

Geboorteplaats	Mannen			Vrouwen
	abs	%		abs	%
–
Winterswijk	242	54,5		49	38,2
overig Gelderland	78			24
Overig Nederland	65			22
Duitsland	20	4,5		22
Overig Buitenland	2			1
onbekend/geen W’wijk	37			10
–
Totaal	444			128

De uit Winterswijk geboortigen onder de in verschillende perioden toegetreden NSB-leden

Periode v.toetreding	Man.leden			Vrouw.leden
	abs	%		abs	%
	% v.alle toegetred.			% v.alle toegetred.
–
1933-1 jan.1936	59	59		5	27,7
1 jan.1936-10 mei 1940	13	34,1		4	66,6
10 mei 1940-Stalingr.	134	58		37	46,2
Stalingr.-Bevrijding	25	47,1		3	21,4
–
Totaal	231			49
–
Onbekend	11			—

De leden naar leeftijd bij toetreding tot de beweging

Lft. bij toetreding	Mannen			Vrouwen
	abs	%		abs	%
20	39	10		16	14,1
20-24	52	13,4		21	18,5
25-29	43	11		11	9,7
30-34	57	14,6		16	14,1
35-39	57	14,6		16	14,1
40-44	38	9,7		16	14,1
45-49	36	9,2		6	5,3
50-54	30	7,7		4	3,5
55-59	14	3,6		1	0,8
60-64	11	2,8		3	2,6
65-69	9	2,3		2	1,7
70-74	2	0,5		1	0,8
–
Totaal	388	100		113	100
–
Onbekend	56			15

De leden naar leeftijd bij toetreding tot de beweging in de eerder onderscheiden 4 perioden

Periode v.toetreding	<30	30-44	>44	% allen
–
1933-1 jan.1936	37,9%	31,6%	30,5%	100%
1 jan.1936-10 mei 1940	34,4%	41,5%	24,1%	100%
10 mei 1940-Stalingr.	36,5%	42,5%	21,0%	100%
Stalingr.-Bevrijding	33,3%	41,7%	25,0%	100%

De leden naar burgelijke staat bij toetreding tot de beweging

Burgelijke staat	Mannen			Vrouwen
	abs	%		abs	%
–
Gehuwd	295	66,4		81	63,2
Ongehuwd	149	33,6		47	36,8
–
Totaal	444	100		128	100

Kiezers en leden naar ruimtelijk milieu

Gebied	NSB-stem.	Man.led	Vrouw.led	led.%
	Gem.R.1939
–
Winterswijk	462	318	110	92,6
Dorpbuurt	93	19	1	23,6
–
Brinkheurne		4	1
Henxel	60	8	–	26,6
Huppel		3	–
–
Miste		10	5	38,0
Corle	71	9	3
–
Meddo	44	16	5	47,7
Ratum	59	16	–	27,1
Woold	66	19	1	30,3
Kotten	84	15	–	17,8
Onbekend	–	7	–
–
Totaal	939	444	128

Leden der Beweging naar spreidng over huishoudingen

	Huish.	Huish.	Huish.	Huish.	Huish.	Tot.
	1 NSB.lid	2 NSB.lid	3 NSB.lid	4 NSB.lid	5 NSB.lid
–
Huish.	225	80	35	13	6	359
Aant.NSB.-ers	225	160	105	52	30	572

Leden der Beweging naar Kerkgenootschap

Kerkgenootschap	Mannen			Vrouwen
	abs	%		abs	%
Ned.Hervormd	304	74,8		76	60,8
Gereformeerd	2	0,4		4	3,2
Rooms.Kath.	58	14,2		20	16,0
Overige	1	0,7		4	3,2
Geen	39	9,6		21	16,8
–
Totaal	406	100		125	100
–
Onbekend	38			3

Mannelijke leden der Beweging naar beroep

Beroepscategorie	Gehuwd	Ongehuwd	Tot	Tot
			abs	%
–
Vrije en acad.ber.	8	2	10	2,0
Gesalarieerden	23	15	38	8,8
Zelfst.middenstanders	126	42	168	37,8
Agrag.zelfstandigen	62	18	80	18,0
Arbeiders	68	63	130	29,3
geen of onbekend	8	10	18	4,1
–
Totaal			444	100

Leden der Fronten en Gilden

Organisatie	NSB-ers	Niet NSB-ers	Tot.
–
Front nering en ambacht	62	12	74
Landstand	55	5	60
Naf (Ned.Arbeidsfront)	36	9	45
Econ.front	14	2	16
Opvoedersgilde	8	1	9
Technisch gilde	4	2	6
Rechtsfront	3	1	4
Medisch front	3	–	3
Studentenfront	3	–	3
Vervoersfront	1	–	1

Toegetreden tot krijgsdienst

	NSB-ers	Niet-NSB-ers	Tot
–
Landstorm	7	2	9
Leg.Nederland	4 (2 njs-ers)	4	8
SS	18 (1 njs-er)	8	26
NSKK	10	6	16
wachtdienst	8	2	10
Kriegsmarine	–	2	2
Org.Todt	3	–	3
Wasserschutzpolizei	2	–	2

Uitgetredenen uit de beweging onder de arrestanten naar jaar van uittreding

Jaar	Mannen	Vrouwen	Tot
–
voor 1940	(2)	(-)	(2)
1940	4	1	5
1941	17	4	21
1942	14	4	18
1943	17	2	19
1944	42	5	47
1945	1	–	1
Onbekend	1	–	1
–
Totaal	98	16	114

Bron: Dr.G.A.Kooy Het Echec van een Volkse Beweging.

Hij was Landwachter, 49 jaar, geboren in Zutphen, wonende in Winterswijk. Zover ik erin gedoken ben, komt hij in oktober 1944 in aanraking met een verzetsgroep in Alkmaar, wat naast vele levens van deze groep ook zijn leven gaat kosten. Zijn vrouw wonende in Winterswijk kreeg natuurlijk een keurige brief van de S.S., dat ze hem nooit zullen vergeten.

2008:
Oud-Winterswijker- Minister Bram Stemerdink: ‘Ik denk dat de meeste Winterswijkse stemmers op veearts Bos ook geen woord van zijn partijprogramma hadden gelezen, maar de man sprak aan.’
14-07-2008- Volkskrant

31 Maart 1945 Winterswijk bevrijd.

FEEST Maar nog niet geheel Nederland en ook het westen nog niet.
Voor de fanatieke NSB-ers was een droom in duigen opgegaan.
Jacob, 22 jaar, SS-er en afkomstig uit Alblasserdam baalt stevig.
Hij wil wraak nemen op iedereen die hem in de weg heeft gestaan de afgelopen jaren.Opruimen dus. Het lijstje met namen heeft hij klaar.
Samen met zijn 19 jarige NSB-SS-vriend uit Winterswijk, die hem hierbij zal assisteren. (Berend Hendrik Jurianus te Winkel, 19)
5 Mei (laatste oorlogsdag):
Het Nederlands verzet had gehoord wat deze twee SS-ers van plan waren en wachten ze op in Nieuw- Lekkerland.
Hierbij kwam het tot een worsteling, waarbij de twee SS-ers schoten afvuurden. Echter werden ze door het verzet beide overmeesterd en met messen om het leven gebracht.
Boek: Recht op wraak, Liquidaties in Nederland 1940-1945.

Frits is zoon van NSB’ers: ‘Mijn ouders maakten een foute keus’

WINTERSWIJK – Voor de meeste mensen was 5 mei een leuke feestdag. Voor Frits Kappers niet. De nu 69-jarige man uit Winterswijk schaamde zich voor het NSB-lidmaatschap van zijn ouders. Inmiddels kan hij er over praten. ,,Ik neem het hen niet meer kwalijk.

Door Tanja Kits, Gelderlander, 01-05-20

De dagen rond 4 en 5 mei waren in zijn jeugd altijd erg beladen. ,,Bij de dodenherdenking en de bevrijdingsfeesten leefden we nog teruggetrokkener dan we altijd al deden”, zegt Frits Kappers (69). Hij groeide op in het naoorlogse Winterswijk als kind van NSB-ouders.

‘Het was een foute keus’

Hij was tien jaar oud toen zijn moeder hem erover inlichtte. ,,Mijn moeder heeft het mij verteld omdat ze wist dat kort daarna op school de Tweede Wereldoorlog aan de orde zou komen. Ze wilde vooral voorkomen dat ik het van een ander zou horen. Op school hoor je dat NSB’ers misdadigers waren. Maar je hebt het wel over mijn ouders. Dan kom je in een loyaliteitsconflict.”

,,Ik heb een hele tijd gezocht naar het gelijk van de Duitsers en het ongelijk van de geallieerden. Want je wilt toch geloven dat je ouders goed hebben gekozen. Maar dat was niet te vinden. Het was een foute keus.”

Hoe omschreef uw moeder het, toch niet als een foute keus?

,,Ze heeft er zo min mogelijk over verteld. Er werd niet over gepraat. Zij had niets gedaan, ze heeft ook niet lang vast gezeten. Ze was alleen lid van de NSB omdat het gezin waaruit ze kwam lid was. Er hing bij ons thuis zo’n sfeer dat de wereld buiten de grenzen van de tuin gevaarlijk was.”

,,Mijn moeder zat nergens bij, bij geen club of wat ook. Ik had ook nauwelijks vriendjes. We leefden in een eigen wereldje. We hadden ook geen contact met andere NSB-gezinnen. Integendeel, die meed je juist”

,,De periode van 4 en 5 mei was altijd een heel vervelende periode voor ons. Mijn grote vraag was: hoe komt een mens er toe om lid te worden van een beweging van landverraders? Ik heb er van mijn moeder nooit antwoord op gekregen.”
——————————————–
Mijn vader heeft heel bewust zelf gekozen voor de NSB. Terwijl zijn broers bij het verzet en de illegali­teit zaten. Zijn toekomst was naar de filistij­nen gegaan door de crisis.
Frits Kappers
——————————————–

En uw vader?

,,Mijn vader was al overleden toen ik zeven was. Hem kon ik niet meer bevragen. Maar ik heb het me altijd afgevraagd. Waarom? Hij is lid geworden van de NSB, nadat de Duitsers binnen gevallen waren. Hij was 18.”

,,Een talentvolle intelligente HBS-leerling, die ongetwijfeld naar de universiteit gegaan zou zijn. Maar door de crisis in de jaren dertig was mijn opa werkloos geworden. Hij moest stempelen, wat zeer vernederend was. Mijn vader moest als 17-jarige van school af, om geld te verdienen voor het gezin. Daardoor ging een mooie toekomst naar de knoppen.”  

‘Heel bewust zelf gekozen’

,,Mijn vader heeft heel bewust zelf gekozen voor de NSB. Terwijl zijn broers bij het verzet en de illegaliteit zaten. Zijn toekomst was naar de filistijnen gegaan door de crisis. Uitzichtloos en hopeloos. Dat is dé voedingsbodem om te radicaliseren. En daar zit de parallel met nu.”

,,Partijen die misbruik maken van boosheid en frustratie van mensen misleiden de boel. Baudet en Wilders beschouw ik als misleiders. Het beste wapen tegen fascisme is een maatschappij waarin voor iedereen eerlijke kansen liggen.” 

,,Toen ik me realiseerde hoe jong mijn vader nog was vielen de stukjes op hun plek. Mijn vader was erg onder de indruk van de overmacht van de Duitsers. Dat heb ik uit de dossiers gelezen die er zijn van zijn berechting na de oorlog.”

,,Daar zitten ook brieven van Joden uit Winterswijk bij, die pleiten voor een milde beoordeling omdat hij ook Joodse mensen aan onderduikadressen heeft geholpen. Hij heeft mensen op tijd gewaarschuwd.”

,,Na de oorlog kwam hij een vroegere Joodse jeugdvriend tegen die bijna zijn hele familie had verloren. Mijn vader wilde hem ontlopen, maar die vriend kwam naar hem toe en zei: ‘wat ben ik blij je te zien’. Mijn vader was niet zozeer fout, maar meer misleid.”

Veroordeling van zeven jaar

,,In de loop van de oorlog krijg je door je lidmaatschap van de NSB contacten en krijg je een baantje aangeboden, waar je redelijk goed mee kunt verdienen zonder in de gaten te hebben dat je collaboreert. Dat gaat heel geniepig.”

,,Uiteindelijk is hij landwachter geworden en hij heeft in die rol in 1944 meegedaan aan huiszoekingen op zoek naar verborgen radio’s. Dat heeft hem na de oorlog een veroordeling opgeleverd van zeven jaar. Want hij zat bij de allereersten die berecht zijn na de oorlog en die zijn het zwaarst gestraft. Hij heeft uiteindelijk drie jaar uitgezeten in de Zutphense gevangenis.”

Heeft u het uw vader kwalijk genomen?

,,Ja, heel erg. Klootzak, dacht ik dan, wat heb je ons aangedaan? En dan ook nog zo vroeg er tussen uit peren. Niet eens mij de gelegenheid bieden om je te bevragen. Allemaal irreële verwijten.”

,,Maar ik dacht in die tijd aan de man van 37, toen hij stierf. Niet aan de jongen van 18. Pas toen ik hem als gefrustreerde jongen van 18 zag, viel het kwartje. Toen begreep ik het.” 

Waren er momenten dat u had willen opgeven?

,,Ja. Het NSB-lidmaatschap van mijn ouders heeft mijn leven zwaar beïnvloed. Dat had te maken met het feit dat ik bang was om mensen toe te laten. Ik hield mensen af. Ik had muren om me heen gebouwd.”

,,Ik denk dat ik de eerste muur heb gebouwd toen mijn moeder mij vertelde over haar en mijn vaders verleden. Vlak voor ik in therapie ging betrapte ik mezelf op suïcidale gedachten.”

————————————————————-

Klootzak, dacht ik dan, wat heb je ons aangedaan? En dan ook nog zo vroeg er tussen uit peren. Niet eens mij de gelegen­heid bieden om je te bevragen.
Frits Kappers
—————————————————————

Wanneer kwam bij u de ommekeer?

,,Toen ik 36 was heb ik voor het eerst gehuild om de dood van mijn vader. Er kwam een heleboel onverwerkte emotie naar buiten, ik heb toen therapeutische hulp gezocht. Dan ga je graven en daar word je niet vrolijk van. Je wilt ouders waar je trots op kunt zijn. Ik realiseerde me dat ik niet trots op ze was.”

,,Ik heb veel in therapiegroepen gezeten en kreeg vaak te horen dat ik over mijzelf praatte alsof ik het over de auto van mijn buurman had. Zoveel afstand had ik van mezelf, zo ver stond ik van mijn gevoel vandaan. Dat had ik niet in de gaten. Ik kreeg het advies om contact te zoeken met de werkgroep Herkenning, waarin kinderen van foute ouders met elkaar praten hoe ze het hebben ervaren om kind van foute ouders te zijn.” 

,,Dat was in 1989. Voor het eerst sprak ik mensen aan wie ik niets hoefde uit te leggen. We begrepen elkaar. Op een gegeven moment ben ik naar Westerbork geweest bij de dodenherdenking. En het voelde goed om stil te staan bij wat mensen elkaar aan kunnen doen. Niet om wat goed te maken. Niet dat ik de daden van mijn ouders probeer goed te maken, daarvoor kwam ik niet. Maar ik heb mezelf voorgenomen om bij signalen van fascisme in Nederland aan de bel te trekken.”

Schaamt u zich voor uw ouders?

,,Nu niet meer. Ik heb nu geen schaamte meer. Maar dat heb ik wel gekend. Onterecht natuurlijk. Maar het was meer plaatsvervangende schaamte. Dat heb ik al heel lang niet meer.”

,,Toen ik voor het eerst het dossier van mijn vader las, heb ik hem veroordeeld. Maar ik kon hem ook begrijpen. En omdat ik hem kon begrijpen kon ik hem vergeven. Ik nam het hem niet meer kwalijk. Als je kunt vergeven heb je vrede in je hart.”

Frits Kappers, geboren in 1951 in Winterswijk
Opleiding Pedagogisch Academie in Doetinchem
In 1972 vertrokken naar Den Helder, waar hij aktes haalt voor schei- en natuurkunde
Sinds 1978 woont hij in Hoogeveen, waar hij tot zijn pensionering leraar was aan de middelbare school