oudwwijk
Digitaal erfgoed

Westerbork Algemeen

In bewerking

Na de Reichskristallnacht van 9 november 1938 waren ongeveer 10.000 joodse vluchtelingen legaal naar Nederland gekomen, en nog enkele duizenden illegaal.

Drenthe Nederland
00-02-1939
Besluit oprichting Joods vluchtelingenkamp

Joods vluchtelingenkamp 09-10-1939

Aankomst eerste 22 vluchtelingen
Leiding: Dir.: D.A.Syswerda, Amersfoortse onderwijzer. Reg. Dep.Bin.Zaken
00-01-1940
Eind januari 167 vluchtelingen
00-05-1940
Vlak voor inval 750 vluchtelingen
10-05-1940:
Evacuatie-plan 750 vluchtelingen toegezegd door Ned.regering inwerking.
Echter gefaald.

16-05-1940:
Leiding: Comm.J.Schol. Dep.Justitie (30 medewerkers)
Toezicht: Marechaussee (15)
Restricties: Verbod kamp te verlaten, verplichte arbeid, twee appèls, censuur in-en uitgaande post.

19-05-1941: Besluit Reichskommissariat Niederlande, verwijderen van alle Joden uit Nederland.

Eind 1941: Besluit in te richten als doorgangskamp Joden.
Januari 1942:Bouw 24 barakken a 200 tot 300 bewoners
(voor 5000-7000 vluchtelingen)

Tussen eind maart en begin mei 1942 aankomst eerste groepen Joden

Polizeiliches Judendurchgangslager Westerbork 01-07-1942

Commandant: Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD
dr. Erich Deppner: SS-Sturmbannführer und Regierungsrat
Orders nu vanuit Den Haag: Wilhelm Harster en Wilhelm Zöpf
7 wachttorens, 2 mtr.hoge prikkeldraadverspering.
Marechaussee: Binnenbewaking
Versterking Marechaussee:
SS- Wachbataillon: Buitenbewaking
Tweede Compagnie van het SS-Wachbataillon Nord-West
Beide ondergebracht in Heidelager (enkele km.van kamp)
Uiteindelijk Marechaussee ook buitenbewaking.
Belangrijkste constante factor op dat moment: Kurt Schlesinger.

Schlesinger werd ook de Joodse SS-er genoemd of wat vriendelijker ‘De Burgemeester van Westerbork’ (Dagelijkse leiding)
Belangrijke rol in het samenstellen van transporten.

Duitse joden vaak vanaf 1939 in Westerbork, promoveerden in juli 1942 tot Alte Kampinsassen – alte Lagerinsassen plm.1200
Stamlijst= onmisbaar
Door medegevangenen de ‘adel van Westerbork’ genoemd
De Duitse Joden hadden meer te vertellen in Westerbork. Versterkten hun positie bij komt Nederlandse Joden. Duitse Joden, vluchtelingen aldaar van het eerste uur. Mechanicus probeerde deze hiërarchie te doorbreken. (zie Mechanicus)

15-07-1942
Eerste trein Auschwitz

01 september 1942:
Commandant: Josef Hugo Dischner SS-Obersturmführer 
09 oktober 1942:
Commandant (tijdelijk): Bohrmann Polizei-Inspektor
12 oktober 1942:
Commandant: Albert Konrad Gemmeker SS-Obersturmführer

02 oktober 1942: Spoorbaan kamp Westerbork gereed. Eerste transport. Voorheen vanaf Hooghalen.

05 oktober 1942: Eerste doorsturing vanaf Joodse werkkampen

00-01-1943
Bewaking onder bevel van luitenant J. Rebel en opperwachtmeester A. de Jong.

Mei 1943: Nu ook gemengd-gehuwden naar Westerbork

Voorjaar 1943: ‘Kopfgeld’.
Div.instantie’s, waaronder Colonne Henneicke (mrt-okt.1943), maar ook ‘free-lancers.
Opbrengst: 7,50 per Jood.
Midden 1943: Razzia’s -huis aan huis-

08-02-1943: Grootste ontvluchting: 10 gevangenen.

02-03-1943: Eerste transport Sobibor

10-03-1943: Vanaf nu alleen nog goederenwagons

31-07-1943: Polio geconstateerd.
Geen transport 21-09-1943 tot 15-11-1943, m.u.v.19 oktober.
Gemmeker rekken polio-periode om kamp in stand te houden?

00-00-1944:
Bewaking Marechaussee’s vervangen door Grenzschutzpolizei
Begin oktober 1944 Marechaussee’s vertrokken.

11 januari 1944: Aanvang wederom transporten, na de polio-periode

Februari 1944: De zaak Gomperts.

Mei 1944: Propagandafilm Westerbork- Bresslauer-transport 19-05-1944
Meisje wagon: Sinti -Settela Steinbach-vergast

01-06-1944
Bewaking korte assistentie Politiebataljon Amsterdam

02-09-1944:
Gemmeker deelt mee, in opdracht, dat kamp geevavueerd wordt en iedereen op transport met uitsluiting van 300
Gemengd- gehuwden niet (600)
Daarna nog 3 transporten (3,4 en 13-09)
Karl Schöngarth geeft opdracht totale ontruiming (barakken naar Ravensbruck), echter Gemmeker en Zopf willen kamp handhaven.

05-09-1944:
Vlucht 4 joden- allen gevangen en geexecuteerd.

06-09-1944:
Dag na ‘Dolle dinsdag’
Binnenstormen gevluchte NSB-ers zuiden/westen Nederland. (5000-8000)
Prikkeldraad tussen beide groepen.
10/11-09-1944 vertrek NSB-ers naar Lüneburger Heide

13-09-1944
Laatste trein Bergen-Belsen

17-09-1944: Operatie Market Garden. Arnhem-Nijmegen
Spoorwegstaking- waaronder ook Westerbork-einde transporten

07-04-1945:
Ontruiming Duitse goederen kamp Westerbork

11-04-1945:
Verlaten kamp Duitse bezetter

Bevrijding kamp Westerbork 12-04-1945


Canadezen (876 gevangenen)

Interneringskamp NSB-ers 17-04-1945

Tot 01-01-1949


AANTEKENINGEN ALGEMEEN

107 barakken

Westerbork heeft 101.525 joodse kampingezetenen geherbergd
14502 kinderen
41156 mannen
45867 vrouwen 

Trein vanaf 02-11-1942 Westerbork zelf ‘Boulevard des Misères’





Ruim 102.000 Joden en 245 Roma omgekomen. Plm.5000 joden overleefd.
Verblijfsduur algemeen: enkele dagen tot weken.

Groene stempel=werkzaam
Blauwe stempel= verzoekschrift
Rode stempel=stamlijst



Op 12 april 1945 bevrijdden de Canadezen 876 Joodse gevangenen in kamp Westerbork. Van hen hadden 500 de laatste trein zien vertrekken, de rest was in de laatste oorlogsmaanden opgepakt.

Aantal gevluchten uit Westerbork: plm.300
Grootste ontvluchting: 08-02-1943: 10 gevangenen.
Kamporder 5 (11-2-1943): Bij ontvluchtling 10 barakgenoten op transport.

‘Boulevard des Misères’ = transportlijn in het kamp

Boulevard des Misères

Grüne Polizei = treinbegeleiders

Plattegrond Westerbork

Eind 1943-begin 1944 is Gemmeker op kerstverlof naar Dusseldorf geweest en hier heeft hij de schade o.a. aanschouwd na het bombardement van 12 juni 1943.
Vlgs.speculatie van Mechanicus kwam hij hier tot overtuiging dat Duitsland de oorlog zou verliezen. Gemmeker kwam in ieder geval chagrijnig terug naar Westerbork.


Lees verder

Deportatie Joden Nederland

Wist U dat?………………………

Er in totaal 103 treintransporten vanuit Nederland zijn geweest, vooral in de periode 15 juli 1942 t/m 03 september 1944.

Dat de eerste 5 treinen vanuit Nederland (3 Alkmaar,1 Enschede, 1 Arnhem) in 1941 bestemming Mauthausen hadden. Totaal 1009 Joden, waarbij zes Winterswijkers, razzia 9 oktober 1941

De meeste treinen vanuit Nederland gingen naar Auschwitz (67) en Sobibor (19)

Er plm.107.000 Joden zijn getransporteerd, waarvan plm.5000 het overleefd hebben.

Er 60.081 Joden vanuit Nederland naar Auschwitz getransporteerd werden en 34.303 Joden naar Sobibor.

Dat de treinen naar Sobibor vanuit Nederland ‘slechts’ 5 maanden heeft geduurd. (02-03-1943- t/m 20-07-1943)

Dat Anne Frank in de laatste trein vanuit Nederland zat naar Auschwitz (03-09-1944)

Dat er vanuit Winterswijk 101 Joden terecht zijn gekomen in Auschwitz en 78 in Sobibor. Allen vermoord.

Dat de Duitsers de sporen van Sobibor (eind 1943) en Auschwitz (eind 1944) probeerden uit te wissen.




Aantal transporten vanuit Nederland
.
19400
19415
194242
194339
194417
19450
.
Totaal103
Lees verder

Robert Knox Ross

Major General
Geb: 23-08-1893
Ovl: 03-11-1951

Kommandant 53rd (Welsh) Infantry Division
Bevrijders Winterswijk
Winterswijks Eerste Ereburger 30-03-1946

28-06-1944: Aankomst Normandie 53e (Welshe) Infanteriedivisie

24-10-1944: Bevrijding s’-Hertogenbosch 53e (Welshe) Infanteriedivisie

31-03-1945: Bevrijding Winterswijk 53e (Welshe) Infanteriedivisie

Aantal leden 53e (Welshe) Infanteriedivisie:

Aantal slachtoffers 53e (Welshe) Infanteriedivisie: 10 mnd.tijd.

Slachtoffers: 1507
Gewonden: 7608
Vermist: 732

Eindstation: Hamburg 03-05-1045
1968: Ontbonden

Lees verder

Tweede Wereldoorlog Winterswijk

In bewerking

10-05-1940: Inval Duitser bezetter

08-10-1940: Alle Joden die hun verblijfplaats hebben in Winterswijk moeten zich melden

00-04-1941: Inleveren radiotoestel voor Joden

13-05-1941: Burg.Kneppelhout ontslagen

09-10-1941: Eerste razzia Winterswijk: 6 gearresteerde Joden

28-03-1942: Dr.W.P.C.Bos Burgemeester

02-07-1942: Gemeente feestgebouw gekocht voor 15.000 (ver.Volksfeest verboden)

26-07-1942: Winterswijk, 20.000 inwoners

00-10-1942: Deportatie Wint.Joden (29)

00-11-1942: Deportatie Wint.Joden (57)

00-00-1943: Komst 350 Duitse vluchtelingen (vrouwen en kinderen)
Tot augustus 1944

22-03-1943: Centrale Keuken Tuunterstraat

00-04-1943: Deportatie Wint.Joden (45)

00-05-1943: Deportatie Wint.Joden (25)

07-01-1943: Evacuee’s Scheveningen arriveren (ruim 700)

00-06-1943: Inleveren radio-toestellen
166 NSB-vergunninghouders met stamb.nr.en 34 Duitse en anderen.

27-03-1944: Arrestatie Wim Koenen

01-04-1944: Nieuw korpschef Jean Francois Velle (in dienst 01-03-1944)

23-05-1944: Arrestatie Henk Baarschers

24-05-1944: Onderduik Dhr.en Mevr.Kuipers (‘Tante Riek’)

28-06-1944: Aankomst Normandie 53e (Welshe) Infanteriedivisie

04-09-1944: Fusillade Wim Koenen Vught

05-09-1944: Fusillade Henk Baarschers Vught

24-10-1944: Bevrijding s’-Hertogenbosch 53e (Welshe) Infanteriedivisie

30-03-1945: Bevrijding Woold.53e (Welshe) Infanteriedivisie, Britse infanteriedivisie  o.l.v. Robert Knox Ross

31-03-1945: Bevrijding Winterswijk




Totaal aantal omgekomen Winteswijkers:

Joodse slachtoffers:
Joodse vluchtelingen:
Burgers:
Verzetshelden:
Militairen:

Lees verder

Tweede Wereldoorlog Nederland

In bewerking

10-05-1940: 03.55 uur: Binnenval Duitse Wehrmacht
Koningin Wilhelmina en het kabinet wijken uit naar Londen.

15-05-1940: Capitulatie Nederland te Rijsoord (dorp)
Aantal slachtoffers: 2200
Aantal gewonden: 7000

29-05-1940: Hoofd: Reichskommissar Arthur Seyss-Inquart
Nederlands parlement opgeheven.
Anton Mussert, leider NSB Nederland hoopte op een eervolle functie, maar kreeg deze echter niet.

00-11-1940: Ontslag Joodse ambtenaren

10-01-1941: Identificatie plicht Joodse burgers

22-02-1941: Eerste razzia Amsterdam

25/26-02-1941: Februari-staking

12-03-1941: Verordening tot verwijdering van Joden uit het Nederlandse bedrijfsleven.

01-04-1941: Bordjes met de tekst “Voor Joden verboden” in Nederlandse cafés worden verplicht.

19-05-1941: Besluit dat alle Joden uit Nederland verwijderd dienen te worden.

31-05-1941: Joden mogen niet meer naar zwembaden noch parken.

01-09-1941: Joodse leerlingen worden van niet-Joodse scholen verwijderd.

23-01-1942: Joden dienen een J in hun persoonsbewijs te hebben.

01-02-1942: De eerste Nederlandse Joden gaan naar de Joodse werkkampen 

03-05-1942: Alle Nederlandse Joden moeten een Jodenster dragen.

15-07-1942: Eerste groep Nederlandse Joden worden van Westerbork naar Auschwitz getransporteerd.

02-03-1943: Eerste transport Westerbork-Sobibor

20-07-1943: Laatste transport Westerbork-Sobibor

29-09-1943: Laatste razzia in Amsterdam. 2000 Joden opgepakt en Amsterdam Judenfrei verklaard.

03-09-1944: Laatste trein Westerbork-Auschwitz (waaronder Anne Frank)

05-09-1944: Dolle Dinsdag

13-09-1944: Laatste trein Westerbork – Bergen-Belsen
Totaal plm.93 treinen met plm.107.000 Joden en 245 Roma

01-12-1944: Begin Hongerwinter

31-01-1945: Einde Hongerwinter (plm.20.000 doden)

08-02-1945: Operatie Veritable geallieerden. Oversteek Rijn

23-03-1945: Operatie Plunder geallieerden

24-03-1945: Operatie Varsity geallieerden

05-05-1945: Bevrijding




Totaal aantal omgekomen Nederland: tussen de 225.000-280.000

Joodse Burgers: 102.000
Burgerslachtoffers: plm.88.900
Militairen in Ned: Plm.4250

Geallieerden:
Britten: plm.6700
Canadezen: plm. 4100
Amerikanen: plm.1135
Polen: plm.630

Bezetter:
Duitsers: plm.`15.000-20.000

Lees verder

Tweede Wereldoorlog Wereldwijd

In bewerking

13-03-1938: Annexatie Oostenrijk

10-10-1938: Annexatie Sudetenland

07-04-1939: Bezetting Albanië (Balkan) door Italie

22-05-1939: Staalpact Duitsland en Italie

01-09-1939: Binnenvallen door Duitse Wehrmacht van Polen (Begin WO2)

09-04-1940: Binnenvallen door Duitse Wehrmacht van Denemarken en Noorwegen

10-05-1940: Binnenvallen door Duitse Wehrmacht van Frankrijk, Belgie, Luxemburg en Nederland

10-05-1940: ‘Capitulatie’ Luxemburg

15-05-1940: Capitulatie Nederland

28-05-1940: Capitulatie Belgie

25-06-1940: Frankrijk ‘geeft zich over’

10-07-1940: Aanvang: luchtoorlog Duitsland-Engeland

27-09-1940: Pact Duitsland, Italie en Japan (As mogendheden)

28-10-1940: Grieks-Italiaanse oorlog

31-10-1940: Einde luchtoorlog Duitsland-Engeland

14-11-1940: Griekenland houdt stand tegen Italie

20-11-1940: Hongarije asmogendheid (deelname oorlog Sovjet-Unie)

23-11-1940: Roemenie asmogendheid (deelname oorlog Sovjet-Unie)

24-11-1940: Slowakije asmogendheid (deelname oorlog Sovjet-Unie)

01-03-1941: Bulgarije asmogendheid (deelname oorlog Griekenland)

25-03-1941: Joegoslavie asmogendheid

27-03-1941: Joegoslavie trekt zich terug

06-04-1941: Inval Duitsland Joegoslavie

18-04-1941: Overgave Joegoslavie (Kroatie,deelname oorlog Sovjet-Unie)

22-06-1941: Binnenvallen door Duitse Wehrmacht van Sovet-Unie

19-09-1941: Binnenvallen door Italiaans leger Egypte

07-12-1941: Aanval Japan op Pearl Harbor

08-12-1941: Oorlogsverklaring Amerika, Veren.Koninkrijk, Australie en Canada aan Japan.

11-12-1941: Oorlogsverklaring Duitsland en Italie aan Amerika

10-01-1942: Binnenvallen door Japan van Nederlands-Indie

02-02-1943: Capitulatie Duitsland in Slag om Stalingrad (omslag WO2)

13-05-1943: Capitulatie Duitsers en Italianen – Noord-Afrika

10-07-1943: Landing geallieerden Sicilie

25-07-1943: Arrestatie en afzetting door Italiaanse Koning van Benito Mussolini

08-09-1943: Overgave Italie

08-09-1943: Bezetting Duitsland van Noord- en Midden Italie. Bevrijding Mussolini door Duitse SS

18-03-1944: Bezetting Hongarije door Duitsland

06-06-1944: D-Day: landing geallieerden Normandie

23-08-1944: Staatsgreep Roemenie. Capitulatie en aansluiting bij alliantie

25-08-1944: Bevrijding Frankrijk

00-09-1944: Binnenvallen Sovjet Unie van Hongarije

06-09-1944: Dolle Dinsdag Nederland

09-09-1944: Staatsgreep Bulgarije. Uit Asmogendheid. Bezetting door Sovjet.

17-09-1944: Bevrijding Belgie door geallieerde legers

00-01-1945: Val Warschau (Polen)

13-02-1945: Val Boedapest (Hongarije)

30-03-1945: Sovjet Unie valt Oostenrijk binnen

00-04-1945: Bezetting Slowakije door Sovjet Unie

04-04-1945: Hongarije in Russische handen.

13-04-1945: Verovering Sovjet Unie van Wenen

25-04-1945: Torgau: Amerikaanse en Russische legers ontmoeten elkander

28-04-1945: Executie Benito Mussolini door Partizanen Comomeer.

30-04-1945: Adolf Hitler zelfmoord

02-05-1945: Russische vlag op Rijksdag Berlijn

02-05-1945: Einde bezetting Italie door Duitse leger

06-05-1945: Bevrijding Nederland door geallieerde legers

08-05-1945: Capitulatie totaal Duitsland

06-08-1945: Atoombom Hiroshima (78.000 directe doden. Eind 1945: 140.000)

09-08-1945: Atoombom Nagasaki (74.000 directe doden. Totaal 150.000)

15-08-1945: Capitulatie Japan

02-09-1945: Einde WO2 door ondertekening capitulatie Japan

14-05-1948: Oprichting staat Israel

Totaal aantal omgekomen wereldwijd: 72.155.880

Joodse slachtoffers: 5.754.400
Aantal burgers: 41.363.400
Aantal militairen: 25.037.500

Lees verder

N.S.B. Winterswijk in Tabellen

In bewerking

Winterswijkse NSB-leden naar periode van toetreding

Periode v.toetredingMannenVrouwen
abs%abs%
1933-1 januari 193610023,81815,3
1 jan.1936-10 mei 1940389,065,1
10 mei 1940-Echec te Stalingrad22954,58067,8
Stalingrad- Bevrijding5312,61411,9
Totaal420100118100
Onbekend2410






De leden naar geboorteplaats

GeboorteplaatsMannenVrouwen
abs%abs%
Winterswijk24254,54938,2
overig Gelderland7824
Overig Nederland6522
Duitsland204,522
Overig Buitenland21
onbekend/geen W’wijk3710
Totaal444128






De uit Winterswijk geboortigen onder de in verschillende perioden toegetreden NSB-leden

Periode v.toetredingMan.ledenVrouw.leden
abs%abs%
% v.alle toegetred.% v.alle toegetred.
1933-1 jan.19365959527,7
1 jan.1936-10 mei 19401334,1466,6
10 mei 1940-Stalingr.134583746,2
Stalingr.-Bevrijding2547,1321,4
Totaal23149
Onbekend11






De leden naar leeftijd bij toetreding tot de beweging

Lft. bij toetredingMannenVrouwen
abs%abs%
2039101614,1
20-245213,42118,5
25-294311119,7
30-345714,61614,1
35-395714,61614,1
40-44389,71614,1
45-49369,265,3
50-54307,743,5
55-59143,610,8
60-64112,832,6
65-6992,321,7
70-7420,510,8
Totaal388100113100
Onbekend5615





De leden naar leeftijd bij toetreding tot de beweging in de eerder onderscheiden 4 perioden

Periode v.toetreding<3030-44>44% allen
1933-1 jan.193637,9%31,6%30,5%100%
1 jan.1936-10 mei 194034,4%41,5%24,1%100%
10 mei 1940-Stalingr.36,5%42,5%21,0%100%
Stalingr.-Bevrijding33,3%41,7%25,0%100%





De leden naar burgelijke staat bij toetreding tot de beweging

Burgelijke staatMannenVrouwen
abs%abs%
Gehuwd29566,48163,2
Ongehuwd14933,64736,8
Totaal444100128100





Kiezers en leden naar ruimtelijk milieu

GebiedNSB-stem.Man.ledVrouw.ledled.%
Gem.R.1939
Winterswijk46231811092,6
Dorpbuurt9319123,6
Brinkheurne41
Henxel60826,6
Huppel3
Miste10538,0
Corle7193
Meddo4416547,7
Ratum591627,1
Woold6619130,3
Kotten841517,8
Onbekend7
Totaal939444128





Leden der Beweging naar spreidng over huishoudingen

Huish.Huish.Huish.Huish.Huish.Tot.
1 NSB.lid2 NSB.lid3 NSB.lid4 NSB.lid5 NSB.lid
Huish.2258035136359
Aant.NSB.-ers2251601055230572





Leden der Beweging naar Kerkgenootschap

KerkgenootschapMannenVrouwen
abs%abs%
Ned.Hervormd30474,87660,8
Gereformeerd20,443,2
Rooms.Kath.5814,22016,0
Overige10,743,2
Geen399,62116,8
Totaal406100125100
Onbekend383





Mannelijke leden der Beweging naar beroep

BeroepscategorieGehuwdOngehuwdTotTot
abs%
Vrije en acad.ber.82 102,0
Gesalarieerden2315 388,8
Zelfst.middenstanders1264216837,8
Agrag.zelfstandigen 6218 8018,0
Arbeiders 686313029,3
geen of onbekend 810 184,1
Totaal 444 100





Leden der Fronten en Gilden

OrganisatieNSB-ersNiet NSB-ersTot.
Front nering en ambacht621274
Landstand55560
Naf (Ned.Arbeidsfront)36945
Econ.front14216
Opvoedersgilde819
Technisch gilde426
Rechtsfront314
Medisch front33
Studentenfront33
Vervoersfront11





Toegetreden tot krijgsdienst

NSB-ersNiet-NSB-ersTot
Landstorm729
Leg.Nederland4 (2 njs-ers)48
SS18 (1 njs-er)826
NSKK10616
wachtdienst8210
Kriegsmarine 22
Org.Todt 33
Wasserschutzpolizei 22





Uitgetredenen uit de beweging onder de arrestanten naar jaar van uittreding

JaarMannenVrouwenTot
voor 1940(2)(-)(2)
1940415
194117421
194214418
194317219
194442547
194511
Onbekend11
Totaal9816114

Bron: Dr.G.A.Kooy Het Echec van een Volkse Beweging.

Lees verder