oudwwijk
Digitaal erfgoed

Cees van der Zwart

Geboren: 04-11-1909 Valkeburg (Z.H.)
In dienst: 20-04-1939
Uit dienst: 01-12-1969
Adjudant

Winterswijk, 15-04-1939
Bron: Delpher.nl

Uit: ‘Met de moed van de angst, Hartog Meijler. Zie verhalen:

‘En als een donderslag bij heldere hemel stond daar opeens Feberwée met een aantal agenten en marechaussées voor onze hut. 
En het bleek dat ze ook de andere hadden omsingeld, en de man ging ontzettend te keer: 
‘inpakken’ en ‘afmarcheren’. Het was een ontstellende consternatie natuurlijk, kinderen gilden, vrouwen huilden en vader greep een stoel om er op te slaan, maar die werd onmiddellijk vastgepakt. En mij flitste door het hoofd: ‘Ik moet hier uit! ik moet hier uit! 
Toen zei ik: ‘Als ik in moet pakken, dan moet ik m’n rugzak hebben’. ‘Waar heb je dat ding!’ ‘Die hangt buiten aan de hut’. 
Toen zei hij: ‘Bewaak die man!’ En ik ging dus naar buiten met Van der Zwart op m’n hielen, maar Van der Zwart heeft nauwelijks mijn rug gezien, want ten eerste heb ik helemaal geen rugzak dus had ik ook niks te zoeken buiten. het enige wat ik deed toen ik buiten was, onmiddellijk het veen instormen, waar ik dus enige maanden lang dagen rondgezworven had, waar ik ieder polletje gras kende. Van der Zwart is mij niet nagelopen, heeft ook niet geroepen. Ik was weg en ik ging direct door naar Vreeman.’



Aangeven Ds.Reeser van onderduiker-organist Geurkink kerk Aalten. van der Zwart waarschuwt deze. (Tribunaal Ds.E.Reeser-blz.343)

Lees verder

Harmen Boukema

Geboren: 12-11-1918 Ooststellingwerf
Overleden: 14-09-1999 Winterswijk
In dienst: 23-03-1942
Uit dienst: 20-10-1945
Echtgenote: Johanna Elisabeth te Voortwis (27-05-1920-
Wachtmeester
Naar Kon.Landmacht

1968: Boukema H.N. Chauffeur Narcisstraat 28

Lees verder

Hendrik Bos

Geboren: 17-06-1918 Waarder
In dienst: 17-02-1944
Uit dienst: 16-05-1944 (ontslag)

Wachtmeester

Lees verder

Arelis van Egmond

Geboren: 28-08-1909 Amsterdam
Overleden: 27-07-1990
Echtg: Lipken Anna Visser (1912-1966)

In dienst Winterswijk: 21-08-1944
Uit dienst Winterswijk: 31-01-1946
Opperluitenant.

Holbeinstraat 22HS Amsterdam Gestapo-Agent. Schuilnaam Elst

27-09-1944
Bron: Delpher.nl
21-12-1949, Tubantia
Bron: Delpher.nl

Voordien 8 jaar Enschede. (Wint.Politie, blz.121

Lees verder

Rijk Marinus van Drie

Geboren: 28-09-1895 Woudenberg
Getrouwd: 04-10-1919 Winterswijk Martha Medema (1884-1939)
Getrouwd: 15-05-1940 Winterswijk Johanna Gesiena Mulder (1910-1994)
Overleden: 14-03-1972 Winterswijk

In dienst Winterswijk: 01-01-1920
Uit dienst Winterswijk:01-02-1950 (pensioen)

Onderduikers

Door Ru Wewer

“Kiek is,” zei moeder Anna, de boerin, terwijl ze naar het keukenraam wees. 
“Daor kump joh ne politieagent an.
Wat zol den hier motten? “Waarschuw de onderduikers. dat ze zich opbargt.”
Snel keken de opgroeiende kinderen door het raam en zagen dat een agent per fiets het boerenerf van huize Harmelink in Meddo opreed. Meteen stoomden zij de daele op om de mannen, die hier ondergedoken waren, te waarschuwen.

Het was vrij koud in het begin van het jaar 1945 en de politieman Van Drie kwam handewrijvend de woonkeuken van de boerderij binnen waar moeder Anna, wat zenuwachtig, een en ander rechtzette. Met een “Goedemorgen” werd Van Drie ontvangen en amicaal als hij was zei hij: “Ik kroep eerst maor wat bi-j de kachel.”
Gastvrij als moeder Anna steeds was, zei ze: “Agent, lust oew wal ‘n kop koffie?”
Natuurlijk lustte Van Drie dat wel na zo’n koude tocht per fiets. Terwijl hij zijn koude handen nogmaals wreef zei Van Drie: “Ik heb ja de tijd wel. Of ik nu vijf minuten eerder of later bij Elferink kom, zal wel niet erg zijn.”
“Elferink, zo ging hij verder, “is na de kerst niet meer verschenen bij zijn legerdonderdeel in Den Bosch, waar hij als Duits soldaat gelegerd was. Nu moet ik hem ophalen en op transport naar Den Bosch zetten.”

Moeder Anna liet niet merken, dat ze geschrokken was door de mededeling van Van Drie en hield zich van den domme. Ze wist heel zeker, dat Elferink, een buurman, die al tientallen jaren in de nabijheid woonde, een hekel had aan die Duitse bedoening en vooral aan dienstname in het leger. Om erger te voorkomen was hij enkele maanden geleden, na een oproep van de Duitse overheid, met grote tegenzin vertrokken naar DEn Bosch en had toen al tegen zijn vrouw Leida gezegd: “Als het even kan smeer ik hem en duik ik thuis onder.”

Moeder Anna liep de keuken in om koffie te zetten en trok de deur achter zich dicht. Haar eerste reactie was vervolgens een der kinderen weg te sturen naar buurman Elferink met de boodschap, dat de politie naar hem onderweg was. Bovendien wist Anna, dat de spoorwegconducteur Rauwers daar ook verbleef als onderduiker. De koffie smaakte Van Drie prima en toen moeder Anna vroeg, of hij nog een kopje lustte, werd dat niet afgeslagen. Zodoende kreeg men bij Elferink de tijd om weg te komen en vluchtten Elferink en Rauwers naar buurman Kersten, waar ze zich verstopten boven de koeiestal, in het daar aanwezige hooi.

Van Drie, die de nog ouderwetse kopjes koffie goed hadden gesmaakt, dankte de boerin hartelijk en vroeg tot verbazing van de boerin: “Waar woont eigenlijk die Elferink? Ik weet het niet precies en daarom dacht ik, laat ik het maar vragen bij Harmelink.”

Moeder Anna, die inmiddels zeker was, dat haar boodschap goed was overgekomen en dat zowel Elferink als Rauwers zich in veiligheid hadden gebracht, ging met Van Drie naar buiten en wees hem de boerderij Elferink. Vanuit een raam in de slaapkamer werd de tocht van Van Drie naar Elferink nauwlettend gevolgd, vooral toen hij, tien minuten later, op zijn eentje weer terugfietste naar het dorp, zonder Elferink.

Natuurlijk was men bij de fam.Harmelink nieuwsgierig hoe het bij Elferink gegaan was tijdens dit politiebezoek. Moeder Leida, nog was wit rond de neus, vertelde direct: “Toen agent Van Drie mij vroeg of Elferink in huis was, heb ik doodkalm gezegd, dat hij in dienst was in Den Bosch en Van Drie had er vlot vrede mee.”

Ru Wewer, 1993

Naam hond: Cesar

Lees verder

Klaas Gunnink

Geboren: 20-06-1904 Ruinerwold
Getrouwd: 03-10-1933 W’wijk-Louisine van der Els (31-12-1908 W’wijk-06-07-1996 Utrecht)
Overleden: 15-07-1986 Bilthoven

Eelinkstraat

In dienst Winterswijk: 01-09-1930
Uit dienst Winterswijk: 01-07-1946

Tijdens de oorlogsjaren manifesteerde hij zich als een goed vaderlander; hij was – vermoedelijk de enige- politieambtenaar die door actief handelen zijn leven op het spel zette ten gunste van enkele illegale werkers (“de ondergrondse”)
Ru Wewer, ‘De Winterswijkse Politie, blz.104

01-04-1945: Benoemd door wnd. Burgemeester Voorink tot chef van de Politie
04-04-1945: Bevestigd door Burg.Kneppelhout
22-04-1945: Wnd.groepscommandant Rijkspolitie Laag Keppel
(van Ingen wordt benoemd tot korpschef Winterswijk)
01-07-1946: Adjudant gemeentepolitie te Bilt

Bron: Delpher.nl
Bron: Delpher.nl

02-05-1944 gearresteerd (‘politiek onbetrouwbaar’) door SIPO op voordracht J.F.Velle
06-06-1944 vrijgelaten
Door J.F.Velle met verlof gestuurd wegens ‘politieke onbetrouwbaarheid’
16-08-1944: Vlak voor onvrijwillig vertrek J.F.Velle, laat deze Gunnink arresteren (geen reden opgegeven)
Naar SIPO Arnhem, maar door tussenkomst Dr.Bos snel in vrijheid.
02-09-1944: Gunnink ondergedoken bij Geurkink in Miste

Lees verder

Gerardus Luysterburg

In dienst: 06-03-1943 (16 maart 1943)
Woonadres: Groenloseweg 23
Samen met Douwe van der Veen uit Amsterdam een berucht duo

Geboren: 02-10-1917 Nieuw Vossemeer
Overleden: 20-09-2003 Landgraaf

Verloofd 04 januari 1942 Dordrecht
Scheiding 19 juli 1945


Bron: Delpher.nl

06 april 1945: Luysterberg meld zich bij de politie
Opgesloten boven postkantoor

Ontslagen
29-05-1946, Graafschapbode
Gerekend vanaf 15 april 1945

Bron: Delpher.nl

Mishandelingen G.Luysterberg

30 mei 1949 Nieuwe Winterswijkse Courant

“Mishandelingen onder weerzinwekkende omstandigheden”

Twijfelachtige heldhaftigheid van G.Luysterberg



“De mishandelingen zijn door verdachte onder weerzinwekkende omstandigheden gepleegd. Daarmede behoort deze voormalige politie-agent tot de categorie beruchte mensenjagers uit de onderwereld van de Aaltense landwacht”
Met deze woorden eiste de procureur-fiscaal bij het Bijzondere Gerechtshof te Arnhem, Vrijdagmiddag tegen de 32-jarige G.Luysterberg, voormalig agent van politie te Winterswijk, ex-lid van de NSB en de Germaanse SS en vrijwilliger van het “Polizei Batallion”12 jaar gevangenisstraf met aftrek voor de vele arrestaties en mishandelingen, die verdachte gedurende het tijdvak van maart 1943 tot october 1944 te Winterswijk en omgeving heeft gepleegd. Een groot aantal getuigen was opgeroepen om het ten laste gelegde te komen bevestigen en deze voldeden hieraan gaarne, ondanks het feit, dat verdachte zoveel mogelijk trachtte zich zelf schoon te wassen en waar het enigszins mogelijk was ontkende.
Het hielp echter niets of verdachte ….. en de miskende onschuld wilde spelen; de getuigen herinnerden zich alles nog veel te goed, ook wanneer de president hem vermaande toch vooral de waarheid te zeggen.
Onder deze getuigen waren inwoners van Winterswijk, Aalten, Sinderen en Lichtenvoorde, die allen in een of andere vorm last van Luysterberg hadden gehad.Ook vrouwen werden niet door verdachte geschoond en zelfs bijzondere laakbare opmerkingen over H.M.de Koningin bleven niet achterwege. Weliswaar kwam voor Luysterberg, zoals hij verklaarde de grote ommezwaai toen de opperluitenant Velle verdween en hij niet langer onder diens ban stond, doch de Procureur-Fiscaal vond verdachtes houding na October 1944 er een van twijfelachtige heldhaftigheid. Verdachte was het er namelijk volkomen mee eens geweest, dat hij naar Heerenveen werd overgeplaatst voor de “Terroristenbestrijding”, doch toen hij merkte dat het in werkelijkheid om dienstneming in krijgsverband ging en hij dus tegenover mensen zou komen te staan, die wel eens wat terug zouden kunnen doen, vluchtte hij, waarbij hij werd gegrepen en in een cel werd gestopt. Dit was de rede dat Luysterberg het document ondertekende, waarmee hij lid werd van de “Grune Polizei”, die omgedoopt in de naam “Polizei Freiwilliger Batallion”.
Later wist hij opnieuw te vluchten en onder te duiken, doch toen was het onheil al geschied. De dagvaardiging vermeldde een groot aantal arrestaties en mishandelingen bij het opsporen van onderduikers, waarbij meestal midden in de nacht huiszoekingen werden verricht, zo bij de 55-jarige aannemer G.Z. te Winterswijk, die een radio zou hebben verborgen, bij de 27-jarige landbouwer D.A.T.te Sinderen, wiens oude vader danig werd mishandeld met een lat; bij de 30-jarige W.H.H., inmiddels echtgenote geworden van G.A.W. uit Aalten, die geslagen werd en gedreigd met een revolver bij de 52-jarige landbouwer H.B.K.uit Aalten waar verdachte zeer bruut optrad en zeer minderwaardige uitingen bezigde naar aanleiding van een portret van de Koningin en bij de 54-jarige landbouwer G.W.N.uit Winterswijk. Alleen de mishandeling van de laatste getuige gaf verdachte toe met de verklaring, dat N. verdacht was van zwarthandel en men toen bij hem fietsen en allerlei onderdelen benevens rottend vlees vond. Het gezelschap waarin verdachte bij deze affaire verkeerde bestond uit beruchte figuren als Lammers en Poelman, die eveneens wel wisten hoe zij knuppels e.d. moesten hanteren. Daarnaast werden nog enige schriftelijke getuigenverklaringen voorgelezen, die ook nog eens een bevestiging van de dagvaarding waren. In de meeste gevallen wist verdachte niets anders te doen dan in hoogste verbazing die getuigen aanstaren en te stamelen:
“Ik ben ’t niet geweest, U moet zich vergissen”.
Wanneer de getuigen zich dan nog pertinent de toedracht van het geval herinnerde zei verdachte: “Hoe kunnen die mensen nu nog weten wie hen geslagen heeft”. In Varsseveld deed verdachte het nog een beetje erger.Hier werd een autobus van de geld.Tramwegen aangehouden door de Verkeers Controle Dienst.
Een onderduiker, de 34-jarige fabrieksarbeider F.J.R.uit Lichtenvoorde, wist aanvankelijk te ontvluchten, doch hij werd gegrepen en daarbij zwaar door Luysterberg mishandeld. Hiertoe gebruikte verdachte een autoslinger.
Ondanks het feit, dat de getuige zich alles nog herinnerde, gaf verdachte 2 anderen de schuld. Nadat tenslotte de monotone opsomming had plaats gevonden, gaf verdachte toe, een hele tijd mis te zijn geweest.
Hij betoonde hierover ook zijn spijt, doch verklaarde onder invloed van Velle te zijn geweest. De procureur-fiscaal meende, dat het er weinig toe doet dat verdachte op het laatst van de oorlog nog is omgezwaaid. De bron van alle ellende was volgens spreker het lidmaatschap van de NSB en van de Germaanse SS, dat verdachte in 1943 verkreeg en waardoor hij met een eed gebonden was. Daardoor is verdachte uit vrije wil tot deze ellende gekomen. Spreker wees dan ook nog op een vroegere collega van verdachte, de politieman Sl, die evenals L. bij de Cavalerie gediend heeft, doch de goede weg koos. Rekening houdend met het feit dat verdachte overal schrik en ontsteltenis teweeg bracht eiste spreker 12 jaar met aftrek.
Mr.v.d. Hoeve uit Nijmegen wees op de omstandigheden waaronder verdachte tot zijn daden gekomen was en vroeg uiterste clementie. Uitspraak over 14 dagen.
(blz.363/364)

Aanwezig bij arrestatie Henk Baarschers

Lees verder

Douwe van der Veen

In dienst 1 juli 1943.
Samen met G.Luijsterberg uit Dordrecht een berucht duo

Geboren: 12-08-1914 Amsterdam
Geliquideerd: 28-04-1945 Hoofddorp

Ontslagen
29-05-1946, Graafschapbode
Gerekend vanaf 15 april 1945
Bron: Delpher.nl

Dit duo werd op 27 januari 1945 gedeacheerd bij de Ordnungspolizei te Schalkhaar. Van der Veen belandde als SD’er in de Haarlemmermeer. In het boek “Wacht binnen de dijken”,  geschreven door de voormalige burgemeester van de gemeente Haarlemmermeer, C.van Stam, toendertijd Gewestelijk Commandant van de B.S. (strijdend gedeelte), gewest 12, Noord-Holland zuid, staat het verhaal “Een gevecht met de grune Polizei”. Hieruit blijkt dat in de nacht van 17 op 18 april 1945 een sabotagegroep (bestaande uit drie mannen en een vrouw)  van de K.P. Haarlemmermeer nabij Hillegom met drie in Duits geklede leden van de Grune Polizei in een vuurgevecht verwikkeld raakte.

Een van de Grunen werd direct gedood, een zwaar gewond, terwijl de derde man zich overgaf. Dit was de Winterswijkse wachtmeester Van der Veen. Hoewel de verzetstrijders de gewonde man naar het ziekenhuis brachten, overleed hij aan zijn verwondingen. Van der Veen werd in een noodziekenhuis (in een school in Hoofddorp) opgesloten en voor de buitenwereld verborgen gehouden. Mede omdat de landverrader in het zicht van de bevrijding, probeerde de aandacht van de Duitsers te trekken, werd tot liquidatie besloten.
Gewestelijk commandant Van Stam nam deze beslissing, daarin gesteund door “Leopold”, majoor Duijff. Op 28 april 1945, te 17.30 uur, werd het vonnis voltrokken. Dezelfde dag, om 18.00 uur, ontving de plaatselijk commandant te Hoofddorp bericht van Van Stam, het vonnis niet te voltrekken, aangezien Prins Bernard met de Duitse autoriteiten voor de B.S. een wapenstilstand overeengekomen was. Het vonnis was echter een half uur eerder voltrokken. Van der Veen werd begraven in de boomgaard van boerderij “de Olmenhorst” te Hoofddorp.

01 augustus 1946 Staatscourant
Bron: Delpher.nl
Lees verder

Fam. Plekenpol

Groenloseweg

Onderduikadres:
Maurits Gans
Bella Gans-Goldstein
Alexander Gans

Tevens ondergedoken vanuit Amsterdam
Heinz van Aals 14-04-1914 – 06-03-1944 Auschwitz
Sophie van Aals-Troostwijk 23-08-1911 – 06-03-1944 Auschwitz

Gearresteerd door verraad 28-02-1944

Gearresteerd J.B.Th.Plekenpol en A.G.de Waal meteropnemer
Boek Dr.Bos, blz.238

Lees verder

Aantekeningen

09 januari 1970
Bomen planten

Twee families van Gelder woonden naast elkaar in Eibergen, naast de spoorbaan. Vrijdagnacht 22 juni 1940 werden hun huizen getroffen door een bom en en Joseph en Bertha van Gelder kwamen hierbij om het leven. Leman en zijn vrouw Anna overleefden het bombardement.
Echter ook voor hen zag de toekomst er niet rooskleurig uit en wensten onder te duiken. Ze kenden Slotboom nog uit Winterswijk die nu een boerderij had in de Holterhoek en die wilde wel hulp bieden. Slotboom wenste geen tegenprestatie, in welke vorm dan ook. Al was dit echt niet allemaal zonder gevaar,
Leman en Anne hebben de oorlog daar overleefd, na een verblijf van twee jaar en 7 maanden. Met veel angstige momenten. Razzia’s in de buurt, NSB-ers op het erf, andere bezoekers. Nooit mocht blijken dat er ook onderduikers aanwezig waren.
Daarbij speelde ook nog de suikerziekte van Leman een gevaarlijke rol. Niet alleen met betr. tot zijn ziekte (raakte zelfs eenmaal in coma), maar ook de geneeskundige hulp welke daarbij gewenst was, waarbij dokter ter Braak een belangrijke rol speelde.
Maar goed……..april 1945 konden Leman en Anne weer naar buiten. Tevens met mijn gegoogle, kom ik nog een interessant verhaal tegen in Eibergen. De in die tijd in Eibergen als bekend staande ‘foute NSB-vrouw’ Gerrie Langenberg. 30 jaar toen.
Dagelijks in gesprek met NSB-ers en met de Duitsers. Echter zij bleek een ontzettend groot acteertalent te hebben. Wat bleek na de oorlog? Thuis had zij drie Joden als onderduikers gehad (en overleefd), werkte samen met het verzet en door haar gesprekken met NSB-ers en Duitsers wist zij precies wanneer er razzia’s kwamen.
” Iemand moest die arme mensen toch helpen. Ze konden nergens naar toe”,
Tekst: Oud-Winterswijk

Lees verder