IN BEWERKING
IN BEWERKING
29 MAART 1946, Nieuwe Winterswijkse Courant. Ingezonden
Herinneringen uit de bezettingstijd
21 Februari 1945. Triest koud weer.
Op het perron te Winterswijk staan enige bestuursleden van het Rode Kruis heftig te debatteren met een “SA Goldfasan” , begeleider van een transport Hollanders op weg naar Duitsland. De man weigert toestemming te verlenen om deze mensen te verzorgen.
‘Diese Leute sind alle Verbrecher und brauchen keine Verpflegung”
Eindelijk heeft het bestuur het pleit gewonnen en mogen wij ons het lot onze landgenoten aantrekken.
De “Verbrecher” zijn op 12 februari in Haarlem en Amsterdam bij een razzia van de straat opgepakt om ingezet te worden voor den ‘Endsieg’
Hun toestand is ellendig: 36 uur zonder eten en drinken in tochtige onverwarmde wagons. De meesten hebben dysenterie. Als de mensen smeken om water, raden onze artsen dat af en hebben wij binnen een half uur hete koffie en brood.
Plotseling vallen er schoten. Twee van de slachtoffers proberen te vluchten. Hun poging is te vergeefs.
‘Diese Leute bekommen heute gar nichts’ .
De verontwaardiging is algemeen.
Onze Rode Kruis meisjes zorgen echter dat ze een dubbele portie krijgen. Wij bewegen de Oberleutnant ons toe te staan, voor de verdeling van erwtensoep tegen 11 uur onze gehele hulpkolonne in te zetten en nu volvoeren wij het plan dat wij na het vallen van de schoten gezworen hebben:
‘Wij zullen ze een kans tot ontvluchting geven’
Alle helpers en helpsters zijn druk in de weer om den stakkerds van soep te voorzien. Sommigen van ons klimmen in de wagons, de gamellen worden aangegeven en ieder die wil kan onder achterlating van zijn bagage met een door ons verstrekte Rode-Kruisband, ingedeeld worden bij de ‘reserve’.
De soldaten worden door onze wild-enthousiaste meisjes aan het lijntje gehouden en als de pas gepromoveerde ‘Rode Kruis-man’ met zijn gamel of lepel uit de trein stapt, is het net echt.
Hij wandelt met enige van onze meisjes de Parallelweg op en buiten het gezicht der moffen, bij ’t Keizers, wordt de man overgenomen door de ordonnans.
De Rode Kruisband gaat terug naar de trein en het spelletje begint opnieuw.
82 van de 500 slachtoffers verkiezen de vrijheid boven de slavernij en worden door ons op de boven omschreven manier geholpen bij vrouw en kinderen te komen.
De achterblijvenden stomen tegen 4 uur hun onbekende bestemming tegemoet.
Klaarblijkelijk kennen ze de ellende van de Duitse kampen niet of waren ze te bang.
Een arts uit Amsterdam proberen wij nog over te halen te vluchten. Hij wilde echter alleen ‘legaal’ in vrijheid gesteld worden. Alsof dat mogelijk was.
Zou de man levend teruggekeerd zijn uit Duitsland?
Een musicus kon geen afstand doen van zijn viool en gaat met zijn viool de nameloze ellende tegemoet
Was het de trein met ‘Verbrecher uit Haarlem en Amsterdam’ in februari 1945 waar de “Rode kruis meisjes’ druk mee waren. Ook in 1944 stonden ze paraat op het station, maar nu voor treinen nog vanuit Duitsland.
In het zuiden werd al hevig gevochten door de geallieerden en er vielen veel gewonden. Vanuit Gennep zouden veel Nederlandse gewonden deze kant op komen via Duitsland.
Het verslag van het Rode Kruis
Het is enkele dagen voor kerstmis. Van de toenmalige autoriteiten krijgt het bestuur onze afdeling bericht dat binnen enkele dagen verwacht worden twee treinen samen met 900 patienten en verplegend personeel, dia via Duitsland uit gennep werden geevacueerd. De mensen uit de eerste trein moeten naar Harreveld doorreizen, de tweede trein zal slechts kort stoppen en doorgaan. Daarmee zullen wij niet veel te doen krijgen. Alle aandacht concentreeert zich dus op de eerste trein. Het enige wat we verder horen is, dat de treinen ’s nachts zullen arriveren. Welke nacht? Dat is onbekend.
Er wordt een plan opgesteld, lokalen worden besproken, paarden en wagens, stroo, de Centrale Keuken zal doen wat ze kan. Maar het loopt niet mee. Tot 2 keer toe worden de lokalen door de Duitsers in beslag genomen!
Ten slotte hebben we voor de mensen onderdak verspreid door het hele dorp.
Gelukkig gaan er 2 dagen voorbij en kunnen nog voorbereidingen worden getroffen.
Dan is de nacht de telefoon: de trein komt over een uur binnen. Het alarmsysteem voor onze medewerkers en medewerksters treedt in werking en al spoedig komen allen op het station samen.
Twee bestuursleden maken een halsbrekende tocht in de duisternis, dwars over het verwoeste rangeerterrein. Daar staat de trein. een aantal wagons draagt het Roode Kruis- teken, maar bij het licht van een zaklantaarn is te zien, dat andere oorlogsmateriaal vervoeren! Zoo zijn onze (Duitse) manieren!
Kloppen op de wagons: “Zitten hier Hollandse mensen?”
Een blij antwoord! Hoe blij de reizigers in die dichte veewagons waren, dat ze weer in Nederland waren beland horen we pas later.
Duitse autoriteiten willen “sofort” uitladen. De leidende doktoren weigeren, eerst moet het dag zijn en ….. ze krijgen hun zin!
We wachten en om 7 uur nog in het donker, komt de koffie die door de vermoeide mensen die al een paar dagen onderweg zijn, dankbaar wordt aanvaard. Na een uur komt er erwtensoep en zichbaar leven de mensen op. Er zijn behalve lichte, zware en zeer zware patienten ook vele ouden van dagen, waarvan 20 boven de 80 jaar. Dan komt het vervoer op platte wagens, de auto van de luchbescherming neemt telkens 5 van de ernstigste patienten mee.
Een probleem apart is dat van de bagage. Maar ook dit komt in orde en om 11 uur is de trein leeg en genieten patienten en verplegend personeel enige uren van welverdiende rust op het stro in de gereed gebrachte lokalen.
Vandaar gaat het in de middag meest op open wagens naar Harreveld, waar om 23 uur de laatsten arriveren.
Gelukkig was het weer zacht en zwaar bewolkt, maar droog en kwamen de Tommies ons niet storen. (Met bombardementen op het oosten Hans)
Wat is de diepste indruk die deze dag achterlaat? bewondering voor de blijmoedige medewerking van de patienten, de geduldige opgewektheid van verplegers en verpleegsters, voor de grote Christelijke naastenliefde en opofferingsgezindheid, die deze dag schoon maakten, ondanks de dreiging en druk, ondanks de diep tragische achtergrond van dit gehele gebeuren.
En de 2de trein? Daarvan zouden we wel niets merken, maar na 1 dag ging ’s nachts weer de telefoon: de 2de trein is binnen , de mensen moeten er allen uit en voorlopig in Winterswijk ondergebracht worden.
In het holst van de nacht vergadering op het gemeentehuis met de begeleidende doktoren. Er wordt een oplossing gevonden, de 170 burgers worden door geloofsgenoten opgenomen, in stilstaande fabrieken worden ouden van dagen ondergebracht. Voor de liggende patienten wordt een leeg fabrieksgebouw welwillend ter beschikking gesteld en inderhaast in orde gebracht. De medewerking van alle lagen van de bevolking is bewonderenswaardig. De moeilijkheden zijn groot, maar ze worden overwonnen. Het weer is koud en helder, maar het schijnt, dat de Engelsen gewaarschuwd zijn: in alle rust, orde en snelheid worden de ouden en zieken weer uit de veewagens op de wagens getild en naar hun bestemming gereden. Enkele ernstige gevallen worden in de ziekenhuizen opgenomen. Maanden zal het duren, voor de meesten kunnen doorreizen naar een meer geschikt verblijf, anderhalf jaar tot ze weer thuis zijn!
Nu is het Kerstmorgen 1944. Hoe hadden wij allen de belofte van die dag van node te midden van zoveel leed en pijn, maar hoe duidelijk sprak ze tot ons allen door de geduldige gelatenheid, waarmee dat leed werd gedragen en de opofferende naastenliefde die het trachtte te lenigen.
B (Beukenhorst?)
8 Dec. 1944!
Spittersellende! Tussen Rhede en Borken in het werkkamp Vardinghoit: ongeveer 200 Rotterdammers en 50 Twentenaren.
De mannen staan overdag tot de knieën in het water, sommigen zonder kousen, zonder klompen, in lompen gehuld. ’s Nachts zijn ze in de school. Het stro is vervuild en wemelt van ongedierte. In 5 weken hebben de mannen geen verschoning gehad. Er zijn geen verbandmiddelen om de vuile wonden te verbinden. Er zijn geen dekens. Er liggen meerdere zieken als armzalige beesten. in het stinkende stro in een hoek tracht een jongeman zijn zieke kameraad van hoofdluizen te reinigen. Hij heeft geen stofkam en ’t werk vlot niet.
Wij spreken enkele zieken aan en horen verhalen van brandend heimwee naar vrouw en kinderen, het verlangen om weg te komen uit deze hel.
Eén is er, die op weg naar den dokter, is aangehouden door een S.A. man, deze heeft hem enige keren in ijskoud slootwater ondergedompeld. Hij heeft nu zware longontsteking… Ongeloöfelijk en toch het is waar.
De dragers van „die Kultur” hebben deze mannen van de straat opgepakt, weggesleept van vrouw en kinderen en laten ze m het barre jaargetijde zonder dekens in vuil en lompen aan hun lot over.
Aan het hoofd van de school en de boeren inde omtrek is het te danken, dat de stakkerds ook nog niet sterven van de honger. Ik bracht hierover rapport uit aan mijn medebestuursleden van het Rode Kruis in Winterswijk, en dat deelde onze verontwaardiging. Tot onmiddellijke hulpverlening wordt besloten.
Onze Rode Kruismeisjes komen in beweging en in korte tijd is, dank zij de hulp van huisvrouwen en fabrikanten, een aanhangwagen volgeladen.
Aan de grens bij Hemden, rijzen moeilijkheden. Een ons niet bekende Einnehmer aldaar, een ,Total Krieger”, meent de Endsieg te behalen door ons de toegang te weigeren
De wagen is op zijn „Befehl” reeds gekeerd.
Wij eisen een telefoongesprek met „die Vorgesetzte Dienststelle” de S.D. te Bocholt.
Aanvankelijke botte weigering. Wij dreigen in Berlijn en Genève, „am höchster Stelle” de walgelijke toestanden te rapporteren. En dan eindelijk komt toch de toestemming, „Weiter Fahren”, practisch zonder controle.
De Rode Kruis-armband heeft weer eens zijn nut bewezen.
Vardinghoit grote vreugde!
De gunstige invloed van ons vorige bezoek is reeds merkbaar. Er is nieuw stro. De stank van ongewassen mensenlijen hangt nog in de lokalen de wonden zijn niet geheeld, maarde tastbare bewijzen van medeleven uit het vaderland doet de hoop herleven.
„Kop op, kerels! Moed en vertrouwen” is onze afscheidsgroet!
Zie toespraak installatie-rede Dr.Bos
Bij installatie-rede Dr.Bos weigert hij te gaan staan bij herdenken slachtoffer vrijwilliger Oostfront.(28-03-1942)
Ontslag genomen als wethouder op 8 april 1942
Zie toespraak installatie-rede Dr.Bos
Huppel
Boek: ‘Er was zoveel werk nog te doen, Eppo Kuipers, blz.43
29 februari 1944 inval Wierengastraat op last v.d. Burgemeester i.v.m. mogelijk onderduikadres Serry Gans
Onderdak geboden vriend Hartog Meijler oktober 1941
Ook waarschuwen (oktober 1941):
‘D’r zijn razzia’s. Alle Joden worden opgehaald. Verstop je en zorg dat ze je niet vinden’.
2 maart 1944:
Inval i.v.m. verbergen Joodse onderduikster Serry Gans. Zij kon vluchten naar Eibergen en heeft de oorlog overleefd.
Laat toestaan dat kinderen op 21 maart 1941 lopend langs Raadhuis een Hollands lied zingen.
Wordt verhoord en beloofd beterschap.
31 oktober 1942:
Brief Dr.Bos aan de S.D. Arnhem m.b.t. G.A. Lüpschen (niet te verwarren met een andere Lüpschen)
G.A. Lüpschen heeft demonstratief bioscoop verlaten bij propagandafilms.
G.A. Lüpschen is ‘oud-communist’ en was actief lid schalmeienkapel.
Dr.Bos heeft hem ingesloten op politiebureau, verdacht van anti-Duitse handelingen en verdacht door Gestapo.
Slotzin brief:
“Es kommt mir aber notwendig vor, dass dieser revolutionairen Individuum in ein Lager gestellt wird, wo er arbeiten lerrnt, wofür ich gerne Ihr mitwirkung anrufe’
Resultaat onbekend
12 maart 1943:
Brief aan Arbeidbureau waar G.A. Lüpschen wordt voorgedragen om naar Duitsland te worden gestuurd.
10 mei 1940: Dr.Manschot verwijderd Duitse proclamatie aan de Herv.kerk.
Hij krijgt een waarschuwing
Verwijderen pamfletten juli 1941 buurt Kottenseweg-Wooldseweg.
Gearresteerd marechaussee, overgebracht naar Arnhem.
Verwijderen pamfletten juli 1941 buurt Kottenseweg-Wooldseweg.
Gearresteerd marechaussee, overgebracht naar Arnhem.
Zie tevens toespraak installatie rede Dr.Bos
9 oktober 1942:
Onderwijzers vragen of het verplicht is aanwezig te zijn op de vormingsavonden, anders zouden ze wegblijven.
Gearresteerd 28 februari 1944: Het verbergen van 5 Joden in zijn woning.
Geholpen door A.G.v.d.Waal (meteropnemer). Straf voor beide: onbekend.
Zie toespraak installatie-rede Dr.Bos
Verwijderen pamfletten juli 1941 buurt Kottenseweg-Wooldseweg.
Gearresteerd marechaussee, overgebracht naar Arnhem.
Mishandelen NSB-er- juli 1940- proces verbaal
Mishandelen, bedreigen Duitse militair- augustus 1940- gearresteerd- Arnhem. Datum vrijlating onbekend.
7 december 1942: Brief Dr.Bos aan arbeidsbureau Brüninghaus waarin wordt verzocht Klaas Schepel aan het werk te zetten.
12 maart 1943 wordt zijn naam wederom genoemd in een brief aan het arbeidsbureau.
Klaas Schepel is kennelijk in Vught belandt. Op 21 september 1943 schrijft Bos , dat hij van Vught naar Köln-Donitz is gestuurd.
Volgens zijn vrouw werkt hij in de Gobenkazerne in Koblenz.
AANTEKENING:
Betr.Karel Nihom:
Ook Izaak Schielaar en Klaas Schepel mochten zich, vanwege hun hulp aan Duits-Joodse vluchtelingen, een periode niet ophouden in het grensgebied met Duitsland. (‘We hebben ze allemaal gekend’, tweede druk, blz.285)
Miste
Boek: ‘Er was zoveel werk nog te doen, Eppo Kuipers, blz.43
Bij installatie-rede Dr.Bos weigert hij te gaan staan bij herdenken slachtoffer vrijwilliger Oostfront. (28-03-1942)
Ontslag genomen als wethouder op 8 april 1942
Directeur Batavier.
Boek: ‘Er was zoveel werk nog te doen, Eppo Kuipers, blz. 52
Mishandelen NSB-er- juli 1940- proces verbaal
Mishandelen, bedreigen Duitse militair- augustus 1940- gearresteerd- Arnhem. Datum vrijlating 02 december 1940
Bij installatie-rede Dr.Bos weigert hij te gaan staan bij herdenken slachtoffer vrijwilliger Oostfront. (28-03-1942)
22 mei 1942:
Brief Dr.Bos aan SD Arnhem, m.b.t. G.W.A.te Voortwisch in Miste.
Gezegd: ‘De Engelse blokkade goed werkt’
te Voortwisch wordt overgebracht naar strafgevangenis Arnhem ,waar hij op 27 mei weer wordt ontslagen. Ook in oktober 1942 komt hij weer in aanvaring met Bos. Beide leven op gespannen voet met elkaar.
Waarschuwingen aan Joodse inwoners: Meijler telefonisch oktober 1941
‘Maak dat je weg komt, want er zijn overal wagens in het dorp, Ze halen alles op wat ze kunnen vinden’.
Ook Gans wordt later gewaarschuwd (volgt)
Bij installatie-rede Dr.Bos weigert hij te gaan staan bij herdenken slachtoffer vrijwilliger Oostfront. (28-03-1942)
Ontslag genomen als wethouder op 8 april 1942
20 juli 1942:
G.J.Wesselink, directeur Landbouwcooperatie gearresteerd.
Bos stuurt brief naar SD Arnhem, waarin hij aangeeft dat Wesselink ‘verdacht wordt van overtreding distributievoorschriften. Hij staat bekend als heftige anti-nationaal socialist, verdacht luisteren Engelse zender en ophitser. Verzoek om hem aan uw dienst over te geven en mij volmacht te geven voor inbeslagname radio.
(21 juli laat Dr.Bos hem vrij)
22 juli 1942:
G.J.Wesselink in opdracht Sipo weer gearresteerd 24 vrij gelaten, maar moet zich dag later weer melden!!!
Wiechers was lid van kegelclub Wenters, waarvan algemeen bekend was dat zij weinig nationaal-socialistisch gezind waren.
Gekegeld werd er bij Cafe Piek, dat dan weer bekend stond als wel Nationaal-socialistisch. Op initiatief van Schaffeld, i.s.m. Bos en Reeser werd in 1941 al afgefluisterd wat daar allemaal aan de orde kwam.
Op 30 maart 1942 werd de club door de procureur-generaal te Arnhem verboden.
7 juni 1942:
Dr.Bos brief aan SD Arnhem over leraar E.Wiechers, toestaan bespotten en terreur van NSB-leerling.
10 juni 1942:
Leraar E,Wiechers wordt gearresteerd en door ambtenaar SIPO naar Arnhem gebracht.
Drie maanden kamp Amersfoort en ontslag.
15 april 1943:
Dr.Bos brief aan Arbeidsbureau om E.Wiechers aan het werk te zetten in Duitsland.
‘Er is arbeitsfahig und schlendert den ganzen Tag in de Strasse herum’ Tot ergenis van veel gooedwillende arbeiders.
(Wiechers werkt later als controleur bij het Rijkskolenbureau, o.l.v. dir.gemeentewerken Koops.)
Beticht door bezetter van te weinig toezicht (1 februari 1941) op anti-NSB gevoelens. Wilterdink beloofd beterschap.
7 mei 1942:
Dr.Bos verzoekt aan arbeidsbureau Brüninghaus v.d.W. aan het werkt te zetten.
‘So bald wie möglich aus der Gemeinschaft entfernen zu lassen und ihn einer Einrichtung zu stellen, wo ihm klar gemacht wird, dass ein Mensch arbeiten soll’.
IN BEWERKING
Riggelink 32 jaar
Roepnaam: Henk
Voornamen: Hendricus
Geboren:01-05-1912 te Winterswijk
Overleden: 06-09-1944 te Winterswijk
Ouders: Derk Jan Riggelink (01-04-1885 te Winterswijk -28-03-1961 te Winterswijk) en (getr.04-08-1911 te Winterswijk) met Hendrika Helena Hijink (13-06-1889 te Winterswijk -03-05-1984 te Winterswijk)
Partner: Janna Berendina Hendrika Deunk (19-04-1913 Winterswijk – 11-03-1975 Winterswijk)
Trouwdatum: 20-05-1935 te Winterswijk
Adres: Oostervoort 13
Kinderen: 4
Jan 1935, Bernard 1937, Helena 1940, Willy 1943.
Beroep: Postbode
Groep: Dwangarbeid
Brief Zondag 30/7 ’44
Lieve Vrouw en kinderen
Even een brief van mij. Hoe gaat het jullie allen nog goed gezond? met mij gaat het best, wat ik voor jullie ook hoop.
op het oogenblik zit ik hier in het lager. ik ben gsiteravond hier gekomen tot maandagmorgen dan ga ik weer naar Gelmer naar dat huis. mijn voet is weer zoo goed als beter. ik ben er hier niet mee naae de dokter geweest doch ik heb het daar op de boer maar een paar dagen van genomen en heb daar gerust nu werk ik weer volop. hoe gaar het bij jullie alles nog bij het oude veel schrijven kan ik nog niet want ik weet nog niet veel daar het nog maar 14 dagen geleden is dat ik thuis ben geweest. je kunt er ongeveer op rekenen dat ik over 14 dagen als alles goed is weer thuis kom of ik dan met verlof of met vrije tijd kom weet ik nog niet. doch dat zullen jullie wel hooren. ik heb van de week van die boer nog een nieuwe vulpenhouder gekregen daar schrijf ik nu deze brief mee doch er zat niet zoo’n houder aan waar ik ze mee op het vestje vast kan steken nu valt hij er nog wel eens uit
Probeer een ‘hanna’ of je er nog een kunt krijgen bij baarschers of bij Albrecht of bij Holders in de Misterstraat.
Hoe sta je met je geld. nog genoeg. niet te zuinig wezen en maar koopen wat je nodig hebt hoor.
verder weet ik ook al geen nieuws. Hoe is het met onze willy en zusje zijn ze nog zoet? en met jan denkt hij nog wel eens aan die woorden die ik hem gezegd heb of is hij altijd nog ondeugend? ik hoop van niet. nu moet je gauw terug schrijven hoor! en allen de hartelijke groeten en duizend zoenen van je liefhebbende man en Vader die jullie nooit vergeet.
daaaaaaaaaaag. H.Riggelink
Gedenkmonument te Meester Meinenweg 1 Kotten
Tekst monument:
BEVRIJDING KOTTEN 31 MAART 1945
MEDE TER HERINNERING AAN
DE IN DE TWEEDE WERELDOORLOG
OMGEKOMEN KOTTENAREN:
GERHARD WIGGERS 15-5-1940 – 30 JAAR
ANNIE VAN RIJSSEN 21-3-1945 – 11 JAAR
FRITS LENGWENUS 22-3-1945 – 17 JAAR
Bevrijdingsmonument.
Onthulling: 30 maart 1985
Tekst Monument:
40 JAAR
IN VRIJHEID
WOOLD-WINTERSWIJK
1945-31 MAART-1985
Onthulling 4 mei 1950 – 14.30 uur
Ontwerper: W. Voorink
Vorm en materiaal
Het ‘Joods monument’ in Winterswijk is een gedenkzuil, bekroond met een davidster. Naast de zuil staat een gedenksteen van natuursteen. De zuil is 4 meter hoog.
Tekst
De tekst op de gedenksteen luidt:
‘RACHEL WEENT OM HARE KINDEREN,
ZIJ WEIGERT ELKE TROOST OM HARE KINDEREN
WANT ZIJ ZIJN NIET MEER
(JEREMIA 31:14).
TER HERINNERING AAN ALLEN
DIE IN DE JAREN 5701-5705 (1941-1945)
UIT DEZE JOODSE GEMEENTE
ZIJN WEGGEVOERD
EN OM HET LEVEN GEBRACHT.’
Deze tekst is ook in het Hebreeuws aangebracht.
Wijziging
In 2001 werd het gedenkteken uitgebreid met zeven gedenkstenen van natuursteen, waarop de namen van alle joodse oorlogsslachtoffers uit Winterswijk staan gegraveerd. De gedenkstenen zijn 1 meter 50 hoog en 1 meter breed.
Bron: Stichting 4 en 5mei
Alg.begraafplaats Waliënseweg
Vorm en materiaal
Het Britse ereveld in Winterswijk herbergt de graven van 49 geallieerde militairen. Bij elk graf is een identieke zerk van witte natuursteen geplaatst. Op elke zerk is in reliëf een embleem van een vogel met gespreide vleugels en een kruis aangebracht. Voor de graven staat het ‘Cross of Sacrifice’, vervaardigd uit Portland natuursteen. Op het kruis is een bronzen zwaard aangebracht. Het is een standaard kruis van de Commonwealth War Graves Commission van het type A1 (voor veertig tot 250 graven). Het kruis is 4 meter 43 hoog. Op de achtergrond staat een houten kruis. De inrichting van Britse erevelden is uniform in alle 140 landen waar de Commonwealth War Graves Commission verantwoordelijk is voor het onderhoud van de oorlogsgraven.
Tekst
De tekst op het houten kruis luidt:
‘ZIJ VIELEN VOOR ONS’.
Symboliek
Het offerkruis staat symbool voor de Britse militairen die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn gesneuveld.
Bron: Stichting 4 en 5 Mei
Onthuld: 28 april 2002
De gedenkplaten zijn in april 2002 aan het monument toegevoegd en zijn ontworpen door D.W. Sluiskes uit Winterswijk.
Op de andere gedenkplaten zijn de namen van 324 joodse oorlogsslachtoffers aangebracht.
De tekst op de centrale plaat is een passage uit de Bijbel (Klaagliederen 1 vers 17)en luidt:
‘ZION STREKT HAAR HANDEN UIT
NIEMAND IS ER DIE HAAR TROOST’.
De granieten stenen platen hellen licht achterover, als verbeelding van omhooggeheven handen die om hulp vragen. De stenen zijn aan de zijkant en de bovenkant ruw gelaten, alsof ze niet af zijn. Dit is een verwijzing naar de levens die voortijdig eindigden.
De gedenkplaten lopen vanaf de uiteinden op van circa 75 centimeter tot circa 2 meter naar de centrale middenplaat.
Kunstenaar en innovator Daan Roosegaarde
Donderdagavond 16 januari 2020 is het monument met een diameter van 20 meter bestaande uit 104.000 lichtgevende herdenkingsstenen –gelijk aan het aantal slachtoffers uit Nederland- eenmalig gepresenteerd in de Stieltjesstraat / Eva Cohen-Hartogkade aan de Maas in Rotterdam. Hierna zijn de stenen verdeeld over de 171 deelnemende gemeenten, die het vanaf 22 januari tonen in hun gemeente.