Verhalen door mij verteld op facebook Oudwinterswijk 1940-1945.
Ik wil ze niet verloren laten gaan.

25 december 2018

Jaren ’20-30′
Het gaat slecht in Duitsland. Heel slecht. Ook hier gaat het niet goed, maar daar nog veel erger.
Winterswijk biedt hulp……………..
Echter helaas begin jaren ’30 besloot Hitler het ‘Duitsland beter te maken’.

Winterswijk probeerde het voordien op een andere manier:

9 November 1923:
Bede om hulp.
Medeburgers van Winterswijk.
’t Vorige jaar hebben we ons tot u gewend om in de eerste plaats hulp te verleenen aan Borken. De resultaten waren overeenkomstig onze verwachtingen: als er hulp noodig is, dan blijft Winterswijk nimmer achter- Van de giften zijn toen ook anderen geholpen dan alleen uit Borken. Vreden en Bocholt.
Niemand had durven denken, dat de groote nood van het vorige jaar nog verergeren kon.
En toch is het zoo. Onze anders zoo rijke taal is niet in staat in woorden uit te drukken hoe groot de elende is, die thans alle kringen in Duitschland ter neer drukt en tot wanhoop brengt.

Onze commissie heeft noodkreten gehoord van de besturen van Borken, Bocholt en Vreden.
Die noodkreten zijn het, die ons weder aan het werk hebben gezet, in onze Gemeente een collecte te houden voor onze naaste buren.
Wie spoedig helpt, helpt dubbel. De besturen van de aangrenzende Gemeenten doen alle mogelijke moeite de slechte elementen uit onze gemeente te weren, en onze hulp zal hun zeer zeker een aansporing zijn in dezen nog meer waakzaamheid te betrachten.

De Coöperatieve Landbouwersbond en de Afd.Meddo van den Boerenbond hebben op zich genomen de verschillende buurten te bewerken.
Het dorp (wijk A) is evenals het vorige jaar verdeeld over alle scholen in het dorp.
Maandag 12 dezer tusschen 12 en 1 uur zal door de kinderen van de hoogste klassen worden rondgegaan met lijsten en een geldzak. Teekent s.v.p. op de lijsten het bedrag aan geld, dat ge voor onze ongelukkige buren over hebt.

Kunt ge giften in natura, levensmiddelen en kleeren missen deel dit even mee op de lijst, en het zal Maandag 14 dezer tusschen 2 en 5 uur opgehaald worden door een wagen van den heer Grimmelt, Hotel Klok.
Toont door uw gift hoezeer ge het waardeert, dat wij in onze gemeente een Hemel op Aarde hebben vergeleken bij de noodlijdende buren.
Helpt mede om de ellende te verzachten.
Zamelden .wij het vorig jaar alleen voor de „nieuwe armen” thans is de werkloosheid zoo groot, dat we alle noodlijdenden uit de grensgemeenten willen helpen.

J. Jansma, G. Droppers, Woold,J. W. Hesselink. J. F. Overweg. W. A. Willink. G. C.Rietberg. B. Th. Grimmelt W. Grooters. J.S. Heyman. J. Tenkink, Woold. J. H. Overkamp op Sewing. J. D. Heyink op Grooters.H. Kruiselbrink op Holthuis. W. Boxem, Kotten. H. Martin,Penningmeester.

Ondergetekenden bevelen deze inzameling ten zeerste aan.
Ds. D. Cannegieter, Ds. F. C. Fleischer,Ds. Oskomp, Ds. Renting, Ds. Schielaar, Pastoor Kaeter en Pastoor Holtslag

25 december 2018

Bijzondere foto
Kerstfeest 1944. De Ortscommandant geeft zijn laatste kerstfeest in bezet Winterswijk.
Villa Willink, Groenloseweg, nu Jansen assuratien.

Op 21 maart 1945 hebben de geallieerden het op hem gemunt en werpen volop bommen op de Groenloseweg.
De Ortscommandant voelt zich niet meer veilig en vlucht naar het buitengebied.

16 december 2018

Selma Wijnberg die gezien heeft hoe in Sobibor veel Joden zijn omgekomen. Ook veel Winterswijkers.
Indrukwekkende documentaire.
Selma Wijnberg 15 mei 1922 – 4 december 2018

10 december 2018

Bevrijding Kloetenseweg t.h.v. nu cafetaria Pelkhuisje (2020)
Foto: Arjan Willemsen

18 augustus 2018

Op 15 augustus 2018 is in de gem.Buitenpost Mevr.Titia Toxopeus- Baarschers overleden op 94 jarige leeftijd.
Zus van Henk en Johan Baarschers.
In de oorlog verrichte zij hand en spandiensten voor haar broers in het verzet.
Ook zij werd in de gaten gehouden en gearresteerd, maar mocht later weer de vrijheid ervaren.

Een tijd geleden heb ik haar opgespoord en met haar mogen spreken over de periode en haar broers.
Zou na de zomervakantie weer contact met haar opnemen,
Wij hebben nml.nog leuke plannen (hoort u later), waarbij wij haar wilden betrekken.
Ze vertelde mij laatst nog dat Henk (gefusilleerd) ontzettend goed piano kon spelen.
Als zij wat neuriede, speelde Henk het gewoon op de piano.
Ook zei ze: ‘Maar ik weet niet alles meer, want ik ben al heel oud’. 94 is ze geworden.
Helaas kan zij ons niets meer vertellen .

22 juli 2018

Het ‘officiele’ WINTERSWIJKSE KORPS
bestond uit:
1 inspecteur- korpschef
1 brigadier-titulair
1 administrateur
8 (hoofd) agenten.

Hiervan verleende er EEN (1) gedienstige hulp aan de bezetter. (de Korpschef)
Deze was geen NSB-lid , maar wel van ‘Rechtsfront’.
De andere WINTERSWIJKSE leden (11) waren NIET NSB-GEZIND.

Wel moet erkend worden, dat politie-mensen activiteiten hebben moeten verrichten, die zeker niet in het belang van de burger waren.
(Ru Wewer: Onderzoeker Wint.Politie in oorlogstijd.)

22 juni 2018

Kwam de Sicherheitsdienst in Winterswijk, dan was het oppassen geblazen.
Hoofdagent Renshof belde dan bakker Hoijtink uit Meddo met de vraag: ‘Is het brood al klaar?’
Bakker Hoijtink antwoordde dan: ‘Ik weet genoeg’ en vele onderduikadressen werden gewaarschuwd.
Was de Sicherheitsdienst weer vertrokken dan kreeg Bakker Hoijtink weer telefoon: ‘Ik kom het brood halen’
Binnen het korps werd over dit soort zaken zo weinig mogelijk gesproken.

07 juni 2018

In 2012 was lenny Polak Adelaar bij de dodenherdenking in Winterswijk Afgelopen maandag overleed ze op 99 jarige leeftijd

2 mei 2018

29 april 2018 Brandweerkapitein Meijer

OPROEP
De moord op brandweerkapitein Meijer in Winterswijk.
De Werkgroep Brandweerhistorie van de VBB is bezig met een onderzoek naar de Staatsbrandweerpolitie-afdelingen die van 1942 tot 1945 in Nederland actief waren. Een intrigerende gebeurtenis is de moord op één van de officieren in Winterswijk.
Kapitein Gerhardus Adelberthus Meijer van de Staatsbrandweerpolitie-afdeling Brabant, geboren 10 april 1898 te Ermelo en wonende te Haarlem, is op 10 oktober 1944 om 22 uur om het leven gekomen. Hij overleed in het perceel Eelinkstraat 37 te Winterswijk, indertijd ingericht als ziekenhuis. Aangifte van het overlijden bij de Burgerlijke Stand Winterswijk werd op 23 oktober gedaan door wachtmeester F.J. Simons van de Staf afdeling Brabant, vermoedelijk residerende bij de verbindingsofficieren van de Befehlshaber der Ordnungspolizei (BdO) in de Prins Hendrikstraat 21.
De staatsbrandweerpolitie-afdelingen waren in 1942 samengesteld naar Duits voorbeeld. Het waren twee mobiele colonnes met de modernste brandweervoertuigen en bemand met in totaal zo’n 1200 beroepsbrandweermensen, die in Baarn, Weesp, Rotterdam, Den Haag, Deurne en Winterswijk in kazernes waren ondergebracht. Ze waren bedoeld om bij grote bombardementen als gesloten eenheid effectief de grootschalige branden te bestrijden. Inderdaad hebben ze enkele malen hun nut kunnen bewijzen bij bombardementen op Rotterdam, Amsterdam en Nijmegen. Begin 1944 begon men ze ook in te zetten in het Roergebied, omdat de Duitse steden ernstig bedreigd werden. Zo kon het gebeuren dat men de ene dag in Nijmegen bluste en een paar dagen later in Aken. Dat plaatste veel brandweermensen voor dillema’s, omdat daar veel gedemobiliseerde militairen van het voormalige Nederlandse leger bij zaten. Het kader was echter voor een deel via de NSB geworven en dat gaf natuurlijk nogal eens loyaliteitsproblemen. Het gehele korps stond onder toezicht van de Duitse politie, waartoe Duitse brandweer- of politieofficieren als verbindingsofficier voor de BdO optraden.
In Winterswijk waren sinds begin 1944 twee compagnieën van elk ongeveer 120 man gelegerd in barakken rond het feestgebouw. Officieren kregen gevorderde woningen toegewezen.
Na Dolle Dinsdag sloeg het hele korps op hol en een groot gedeelte dook onder in de verwachting dat de oorlog nu wel snel beëindigd zou zijn en daarmee hun 5-jarig contract. Personeel van andere compagnieën trok met de brandweerwagens naar Winterswijk, dat voorlopig nog als ‘veilig’ werd beschouwd. Van de Afdeling ‘Holland’ uit het westen kwamen nog geen 200 man naar het oosten en de afdeling ‘Brabant’ uit Deurne en Winterswijk hield nog maar 300 man over. De staf van de afdeling Brabant hield sinds 12-9-1944 kantoor in de Haitsma Mulierweg 6a. Mogelijk heeft hier de schietpartij plaatsgevonden.
Op 5 oktober had Meijer geweigerd met personeel en materieel naar Duitsland te vertrekken., waartoe een bevel was gegeven. Toen hij op 10 (of 11 oktober weigerde om het in Winterswijk achtergebleven niet-ondergedoken personeel (ca. 120 man) over te brengen naar de Organisation Todt te Doesburg, werd hij na een woordenwisseling doodgeschoten. Toen Meijer riep dat hij brandweerofficier was en geen gevangenbewaarder, werd hem door de verbindingsofficier sabotage verweten en werd hij neergeschoten. De verbindingsofficier van de BdO bij de afdeling Brabant was sinds april 1944:
Albert WILKENS, Oberleutnant der Schutzpolizei der Res., afkomstig uit Bremen.
Naar eigen zeggen is ook de luitenant N.A. Smit met de dood bedreigd, waarna deze de compagnie nog binnen een uur moest verzamelen en vertrekken naar Doesburg.
Gezocht wordt nu naar meer gegevens over Wilkens en wat er verder met hem gebeurd is. In de stukken van november 1944 komt zijn naam niet meer voor in verband met de BdO in Nederland. Ook is men nieuwsgierig naar waar en wanneer exact de schietpartij heeft plaatsgevonden en of er nog documenten als proces-verbalen en lijkschouwingen te vinden zijn. Er is een goede kans dat de gemeentepolitie er niet bij betrokken is geweest, omdat doorgaans de Feldgendarmerie bevoegd was voor Duitse (en Nederlandse staats)politie-eenheden.
Uw reacties over dit incident, maar ook met andere informatie over deze brandweerpolitie-afdeling of ‘staatsbrandweer’, zoals ze zichzelf ook wel noemden in Winterswijk, zijn van harte welkom!
Gerard Koppers
Werkgroep Brandweerhistorie VBB
g.koppers@brandweeraa.nl

30 april 2018

Johanna Reiss de schrijfster van De Schuilplaats is momenteel in Winterswijk en de aankomende herdenking ere-gast op de Nationale herdenking.
Vorige week donderdag 26 April kreeg zij de onderscheiding Ridder in de orde van Oranje-Nassau.

Kleine anecdote:
1943:
Johanna’s moeder ligt in het ziekenhuis en haar moeder mag geen bezoek ontvangen.
Dokter Bos vraagt Johanna hoe het met haar moeder is?
Ze zegt: ‘Ze ligt in het ziekenhuis en we mogen haar niet bezoeken.’
Kunt u mij een vergunning geven, zodat ik naar haar toe kan? Alleen voor mij?
Dr. Bos pakte een blocnote, schreef er iets op, scheurde het blad af en gaf het aan Johanna.
Johanna las snel wat erop stond en antwoordde:
“Dank u wel, dokter Bos’

28 april 2018

Installatie Jean Francois Velle 01 april 1944

18 januari 2018 Begrafeniskoetsier

Een nacht en dag uit het leven van een begrafeniskoetsier……….

Vrijdag, 30 maart 1945…
Winterswijk is nog steeds bezet en het dagelijkse leven gaat gewoon door. Alhoewel de vrijheid voor de deur staat.
De Duitse bezetter is zenuwachtig en angstig en de Engelsen vliegen met talrijke vliegtuigen overdag over Winterswijk.
En vanuit het Woold wordt de bevrijding ingezet.

Maar het leven van de begrafeniskoetsier gaat gewoon door.
In het Algemeen Ziekenhuis liggen vier doden die nog begraven moeten worden. Omgekomen door ‘schieten en bommen’. Met de dominees is afgesproken dat de gestorvenen ’s nachts naar het kerkhof gebracht worden i.v.m. bombardementen. Overdag ging niet meer. Regelmatig moest tijdens de tocht naar het kerhof de rit onderbroken worden, het paard uitgespannen worden en geschuild worden achter huizen en bomen, Wanneer het gevaar geweken was, kon de stoet zijn tocht weer hervatten richting de alg.begraafplaats.
De dominees zouden nu dan ook ’s morgens zelfs naar het kerkhof komen om zo een begrafenis doorgang te laten vinden.

Maar goed, het is vrijdag 30 maart. Beskers, de koetsier moet naar het alg.ziekenhuis om alvast naamkaartjes te prikken op de dooskisten van de vier lijken.
Aankomende nacht moest hij ze alle vier met paard en wagen naar het kerkhof vervoeren. Vier keer op en neer.

Op zijn fietsje naar het ziekenhuis. ter hoogte van Bakker Ubbink, hoek Ratumsestraat-Vredensestraat wordt hij door een Duitse soldaat staande gehouden die zijn fiets wil hebben.
Beskers zegt dat hij de fiets zelf nodig heeft en de Duitser is ‘akkoord’. Voor alle zekerheid laat Beskers de fiets achter aan de overkant bij slager Wassink en zet zijn tocht richting ziekenhuis lopend voort.

Vlak bij het Alg.ziekenhuis hoort hij granaatvuur aankomen vanuit het Woold. Deze kennis heeft hij opgedaan op de Grebbeberg en hij wist precies wat granaatvuur inhield.
Snel ging hij tegen de trottoirband aanliggen om enigszins bescherming te vinden. Drie of vier granaten vlogen over hem heen en kwamen terecht bij de villa van Weideman.
Overleefd……

De kaartjes kunnen geprikt worden aan de vier doodskisten.
Vier? Er zijn er maar drie gekist en voor de vierde is nog geen kist gearriveerd.
De kaartjes zitten erop, alles m.u.v. de vierde staat klaar voor vervoer van de komende nacht.
Beskers keert weer lopens huiswaarts.

’s Avonds gaat hij met Jan Kortschot en met zijn paard en lijkwagen aan het werk, om drie keer en misschien alsnog vier keer te rijden.
“Waar wil je met dat paard naar toe?” zegt een politie-agent.
“Ik moet vier keer rijden” , zei Beskers.
“Blijf met dat paard van de straat of anders ben je hem kwijt”

Nou, dat kwam slecht uit. Dus het paard moest weer naar stal aan de waliensestraat.
Toen maar een handkar bij H.Willemsen geleend, want het werk moest tenslotte doorgang vinden.
Intussen was het al 3 uur ’s nachts.
Witte handdoek over de arm voor de ‘veiligheid’ en door…..

Bij het alg.ziekenhuis aangekomen, de drie kisten (de vierde was er niet) op de handkar vastgebonden met Kortschot en lopens en duwend de kisten naar het kerkhof gebracht.
Daarna kon de handkar weer terug naar Willemsen.
De klus zat er weer op voor de nacht.

Het was nog rustig in het dorp en al bijna morgen.
Nog even de fiets ophalen bij slager Wassink, die nog altijd daar stond.
Bij Wassink aangekomen zag hij langs de muur van de Batavier hele andere soldaten. ENGELSEN………..
Winterswijk was bevrijd…………..