Face-book 2019

Verhalen door mij verteld op facebook Oudwinterswijk 1940-1945.
Ik wil ze niet verloren laten gaan.

22 december 2019

Dr. Jagerink werd getipt dat hij bij een razzia zou worden opgepakt. Toen ze voor zijn deur stonden is hij hem gesmeerd door het WC-raampje, dat op een steegje uitkwam. Vermomd als non is hij bij een boer tot het eind van de oorlog ondergedoken. Zijn vrouw en zoontje Frits van 4 jaar, moesten direct het huis verlaten. Mijn ouders hebben mevrouw Jagerink en Frits opgenomen en ze hebben vrij lang bij ons gewoond.
Dochter Dr.Bakker, Markt

09 december 2019

Vanmorgen eens uitgebreidt verdiept de dagen na de Kristallnacht in Duitsland.
Joden proberen massaal te vluchten naar zeker ook Nederland. Geholpen door goede Duitse inwoners, Nederlandse inwoners aan deze zijde, Joodse Nederlanders, die Joodse vluchtelingen proberen op te halen.
Een chaos………zeker ook in NRW.
Vele honderden vluchtelingen door bossen en moerassen……
de angst heerst………………..
Ook in Winterswijk komen er velen aan. Geholpen door het Joods vluchtelingencomite, maar ook door Winterswijkse comitie’s, (o.a.kerken en Rode kruis).
Waar moeten allen heen en wat zegt onze regering?

De Regeringspersdienst meldt
17 NOVEMBER 1938, Zaans Volksblad

Ten onrechte blijkt hier en daar in het buitenland de mening te hebben postgevat, dat Nederland zijn grenzen voor Joodse vluchtelingen zou hebben opengesteld. Vanzelfsprekend is dit niet het geval. Zoals reeds werd bekendgemaakt, zal slechts een zeer beperkt aantal vluchtelingen in Nederland kunnen worden toegelaten. Voor elke persoon en voor elk geval afzonderlijk is een speciale beslissing van den minister van Justitie nodig. Elke binnenkomst zonder voorafgegane vergunning moet dan ook worden geweigerd. Mogelijk mede als gevolg van de verspreiding van geruchten In het buitenland, als zouden Joodse vluchtelingen op grote schaal hier worden toegelaten, wordt thans zodanige druk op onze grens uitgeoefend, dat het nodig is gebleken de grensbewaking opnieuw te versterken. Afgekeurd moet worden het gedrag van Nederlanders, die per auto of trein Joodse kinderen naar Nederland pogen over te brengen. Een dergelijke ongeordende aanvoer van vluchtelingen kan uiteraard niet worden geduld. Alleen een geordende toevoer is toelaatbaar en dan nog in zeer beperkte mate.

18 november 2019

Mei 1945.
In Sociëteit De Eendracht heeft het Engelse Legerbestuur een Rest-Centre ingericht.
Een ontspanningsoord voor Engelse soldaten, welke in Duitsland werken aan de bevrijding.
Drie maal in de week zullen hier dansavonden georganiseerd worden, voor telkens andere groepen.

Niet toegankelijk voor Engelse soldaten gelegerd in Winterswijk of burgers.
Maar voor dansavonden heb je meisjes nodig.
De Winterswijkse jongedames zijn dus wel welkom.
‘Captain Lee Smith zal zorgdragen dat alles in gepaste orde zal verlopen’.

Maar via de Winterswijkse courant worden de meisjes en de ouders toch wel ernstig gewaarschuwd.
‘Weest op uw hoede’

‘Te vaak zoeken jongemannen alleen maar vermaak en afleiding, dat zij spoedig weer vergeten zijn, terwijl de geestelijke en lichamelijke gevolgen voor het jonge meisje erger kunnen zijn’
‘Bij ’t aangaan van verhoudingen moeten onze jonge vrouwen in tijden als deze zeker dubbel voorzichtig zijn en in ’t algemeen zal onthouding de voorkeur verdienen’

31 oktober 2019

Deze jongens kwamen ons bevrijden, maar kwamen niet verder dan het Woold
James Bateman 31 jaar
George Beecroft 23 jaar
Albert Clark 18 jaar
Walter Charles Clark 36 jaar
George Lobley 30 jaar
Donald Parkman 18 jaar
Kenneth Webber 27 jaar
en twee soldaten die nooit een naam hebben gekregen.

11 oktober 2019

Albert Droppers 
Bij een bezoek met mijn vader, neef van Gerrit Wiggers, in het begin van de zestiger jaren, zagen we dit schilderij in het donker hangen in de woonkeuken van de heer Wiggers. We dachten dat het een aandenken was aan het afleggen van de kerkelijke belijdenis of dat het een (melk)diploma was. Gerrit Wiggers vertelde echter dat het een dankbetuiging was van generaal Charles de Gaulle voor de opvang van twee gevluchte Franse krijgsgevangenen en de hulp bij hun verder transport via de ondergrondse naar hun thuisland Frankrijk. Geheel verrast was dhr. Wiggers toen hij in juli 1949 een grote envelop kreeg via de Franse ambassade met deze dankbetuiging. Hoewel dhr. Wiggers het heel normaal vond, dat hij destijds deze Franse vluchtelingen/krijgsgevangenen had opgevangen, was hij blij met deze oorkonde. Het bewees dat de geholpen Fransen na diverse omzwervingen veilig en wel op hun thuisbasis waren teruggekeerd en dat zij hun bescheiden helper niet vergeten waren.

29 september 2019

De Ereschuld die wij altijd nog niet hebben voldaan…….
31 Maart 1945: FEEST – BEVRIJDING

Heel Winterswijk in feestvreugde.
Iedereen viert feest, behalve Johan Baarschers.
Johan is niet vrolijk, want hij mist zijn broer Henk.

Henk, slechts 24 jaar en zo fanatiek in het verzet, zette zich helemaal in, o.a.ook voor de groep van ‘Tante Riek’
Op 23 mei 1944 werd hij gearresteerd door Velle in zijn huis in de Meddosestraat.
Zwaar wordt hij mishandeld door Velle, waar zelfs de secr. van Dr.Bos kwaad om wordt.
‘Dr.Bos, doe er wat aan. Dit is afschuwelijk’
Dr.Bos doet niets en het enige wat de secr.voor Henk kan doen is hem van eten te voorzien en heeft voor dunne sokken gezorgd, want zijn voeten waren zwaar opgezwollen.
Vrijdag 26 mei wordt Henk afgevoerd naar Arnhem. Strompelend naar het station, onder zware bewaking.
Zijn zus Titia weet hem onderweg nog 25 gulden in de hand te drukken.
En vanaf daar is Henk weg.
Het gehele Winterswijkse verzet was in angst geweest of Henk anderen zou verraden, maar dat heeft hij niet gedaan. Velle had een grote vangst gedaan.

Maar nu was er de bevrijding, FEEST, IEDEREEN BLIJ.
Maar waar is Henk?
Terwijl iedereen feest viert, gaat Johan, zijn broer naar hem op zoek.
Hij krijgt van de geallieerden een ‘permit’, een verklaring dat hij vrij door Europa mag reizen en gebruik mag maken van geallieerde transporten om zijn broer te vinden.
Zijn eerste zoektocht gaat naar Duitsland, maar tevergeefs. Geen spoor van Henk.
Na terugkomst, begint hij weer een zoektocht, nu richting Roermond, Tilburg en ‘s- Hertogenbosch. Misschien een spoor in Vught?
Er was een briefje langs de spoorbaan daar gevonden met de naam van Henk erop.
Maar van kamp Vught was niets meer over, alleen asputten. Verder niets.
Maar de Duitsers hadden toch van alles een administratie?
Ja, in Berlijn waren nog de zgn.’Sterbebucher’ van kamp Vught.
En daar staat bij 1944, 5 september: Henk Baarschers gefussileerd.

27 november 1945 kon de Familie Baarschers de advertentie plaatsen in de Nieuwe Winterswijkse Courant met de tekst:
‘Zijn strijd was voor zijn landgenoten, tegen den bezetter’
Henk Baarschers
5 augustus 1920 – 5 september 1944

Stichting Monument 2020 gaat 75 jaar na dato zorgen dat zijn naam voor altijd gebeiteld zal staan.
Winterswijk heeft een ereschuld.

29 september 2019

Je blijft interessante zaken ontdekken…….. zelfs 75 jaar na dato.
Henk Nijland komt met zijn ouders in 1926 naar Winterswijk, vanuit Enschede. Zijn vader kwam werkzaam bij de Nutsspaarbank. Het gezin Nijland had 4 kinderen.

Henk gaat in dienst en is ten tijde van de inval gelegerd in Zuid-Limburg.
Samen met o.a. Mindert Epema (die eigenlijk die dag zou gaan trouwen) moet hij een brug bewaken bij het Julianakanaal op 10 mei 1940.
Direct gaat het fout. Van de andere zijde komen ‘Nederlandse soldaten’ aan en toen Henk ze aansprak, werd hij direct gefusilleerd evenals Mindert.

En dan Dhr.Stein, in de oorlog hoofd v.d. Duitse School in Winterswijk, in dienst bij de bezetter.
Wat deed Dhr.Stein voor en bij aanvang van de oorlog?
Stein was in dienst bij de Duitse spionnage en stond aan het hoofd van een groep in Nederlandse Uniformen geklede Duitsers, die op 10 mei 1940 de grens bij Limburg overtrokken.
Stein, had met zijn groep de opdracht Nederlandse soldaten van kant te maken, zodat hun halsmisdaad niet wereldkundig werd.

Een fijn hoofd v.d. Duitse school hier gehad dus in de oorlogsjaren.

27 september 2019

Hoe gevaarlijk werd het na september 1944 met al die onderduikers in Winterswijk?
Best wel heel gevaarlijk en vanaf vooral daar gaat het fout tussen de Winterswijkers en veel Winterswijkse NSB-ers.
November 1943 werd door Seys Inquart de landwacht opgericht. De Duitsers zelf kregen het te druk om de geallieerden tegen te houden.
Landwachters kregen politie bevoegdheden en velen werden zelfs bewapend.
Zij werden vooral ingezet bij het opsporen van onderduikers.
En die hadden wij toen veel.
En het ‘baantje’ van landwachter werd ook nog eens betaald.
En geld konden velen gebruiken.
Winterswijk telde 62 landwachters. Uit broodnood, maar ook uit idealisme.
52 landwachters ‘vielen mee’, waren het soms verplicht en hadden er ook totaal geen zin in. Uurtjes waren wel belangrijk. Oppakken van plaatsgenoten niet. Maar een tiental was werkelijk ‘te triest voor woorden’. Vaak personen die toch al ‘buiten de maatschappij’ vielen voordien. Deze zetten zich ‘dag en nacht’ in en genoten hiervan. Het uitleveren van onderduikers aan de bezetter en deze werden dan vaak naar strafkampen gestuurd. Deze 10 namen gingen dan ook ver na de oorlog nog lang door Winterswijk heen.
En na september 1944 werd het dus nog erger met de komst van de gevluchtte NSB-ers uit het zuiden.
De landwacht had er weer 28 nieuwe leden bij.
Voor de Winterswijkers nog moeilijker. De Winterswijkers kenden hun eigen landwachters wel, maar de nieuwe natuurlijk niet.
Het werd een beroerde tijd. Ondergedoken spoorweggezinnen, ondergedoken ambtenaren, ondergedoken spitters en ondergedokenen die de verplichte arbeidseinsatz wilden ontlopen.
En jagende landwachters, vooral die 10. Zij genoten.
Ja, veel opgepakte onderduikers door hen, hebben het niet overleefd.
Een hele nare tijd.
En dat van september 1944 t/m zeg maar begin maart 1945.

26 september 2019

75 jaar geleden…….september
Ja, ook wij in Winterswijk merkten de invasie van geallieerden. Was het zuiden inmiddels bevrijdt, de geallieerden liepen vast bij Arnhem (Market Garden)
Radio Oranje had de spoorwegarbeiders opgeroepen allen onder te duiken, zodat de Duitse bezetter geen gebruik meer kon maken van de spoorwegen. Landelijk werd hier niet overal aan meegewerkt, maar in Winterswijk (plm.150 spoorweg-gezinnen) waren ondergedoken. Vooral in de buurtschappen op boerderijen en zelfs in kippenhokken.
Als ze niet terug kwamen, zei Bos; ‘Worden jullie huizen verbrandt’ .Maar ze kwamen niet terug.
Hun huizen werden nu bewoond door gevluchtte NSB-gezinnen uit het zuiden en tevens leeg geplunderd. Maar ze bleven weg.
Spitters, had Bos nodig. De bezetter vroeg erom. Alle Winterswijkse mannen tussen de 17 en 50 jaar moesten richting Arnhem om loopgraven te maken.
En ze stonden die zaterdagmiddag 23 september klaar op de markt: TWEE, SLECHTS TWEE MAN.
Dr. Bos was woest en dreigde met maatregelen.
Samen met zijn gemeente-ambtenaren wilde hij de Winterswijkse mannen dwingen.
Maar waar waren de gemeente-ambtenaren? Ook zij gingen er vandoor en doken onder. Zij wilden niet mee werken om plaatsgenoten naar het front te sturen. Winterswijk in rep en roer.
Dr. Bos bleef ‘alleen’ achter op het gemeentehuis en met behulp van NSB-ers en landwachters ging hij maatregelen nemen.
In de nacht van 25 op 26 september worden door de landwacht 29 gijzelaars opgepakt. Allemaal tegenstanders van de Duitsers en de NSB:

H.Bakker
G.Esselink
A.Essink
C. Grimmelt
H.Grutterink
H.Haverkamp
H.Holders
F.Hoogeveen
H.Jansen
G. Klein Bussink
J.Leurdijk
G.Meijnen
A.Minderhoud
G.Mol
J.Oonk
F.Ritsma
F.Ruepert
H.te Siepe
L.Timmerman
J.Verwers
H.Voogd
J.Wassink
J.te West
G.Wieskamp
J.Wikkerink
W.Wolterink
G.Zweers

Als er zich nu niemand meldt, worden zij allen gefusilleerd.
Dr.Jagerink rook ook onraad en wist dat hij ook gezocht werd.
Hij ging er op 27 september via zijn wc-raampje er tussen uit en verscheen pas na de oorlog weer.
Ook deze gijzelaars werden richting Zevenaar gestuurd voor graafwerkzaamheden.
Om deze plaatsgenoten te beschermen tegen een fusillade boden 300 plaatsgenoten zich aan om te gaan spitten.

Kortom: September was een woelige maand.
Alle spoorweggezinnen ondergedoken, alle ambtenaren er vandoor met hun gezinnen en veel Winterswijkse mannen die verplicht moesten gaan spitten.
Dachten allen dat de oorlog snel voorbij zou zijn, het tegendeel bleek. Hitler had de slag bij Arnhem gewonnen en de oorlog zou voor allen nog lang duren.
Voor alle onderduikers tevens een ramp, want terugkomen kon natuurlijk niet meer. Een half jaar (wat ze toen nog niet wisten), moesten ze zich vaak onder erbarmelijke omstandigheden schuil houden.

13 september 2019

Twee families van Gelder woonden naast elkaar in Eibergen, naast de spoorbaan.
Vrijdagnacht 22 juni 1940 werden hun huizen getroffen door een bom en en Joseph en Bertha van Gelder kwamen hierbij om het leven. Leman en zijn vrouw Anna overleefden het bombardement.
Echter ook voor hen zag de toekomst er niet rooskleurig uit en wensten onder te duiken.
Ze kenden Slotboom nog uit Winterswijk die nu een boerderij had in de Holterhoek en die wilde wel hulp bieden.
Slotboom wenste geen tegenprestatie, in welke vorm dan ook.
Al was dit echt niet allemaal zonder gevaar, Leman en Anne hebben de oorlog daar overleefd, na een verblijf van twee jaar en 7 maanden.
Met veel angstige momenten. Razzia’s in de buurt, NSB-ers op het erf, andere bezoekers. Nooit mocht blijken dat er ook onderduikers aanwezig waren.
Daarbij speelde ook nog de suikerziekte van Leman een gevaarlijke rol. Niet alleen met betr. tot zijn ziekte (raakte zelfs eenmaal in coma), maar ook de geneeskundige hulp welke daarbij gewenst was, waarbij dokter ter Braak een belangrijke rol speelde.
Maar goed……..april 1945 konden Leman en Anne weer naar buiten.

Tevens met mijn gegoogle, kom ik nog een interessant verhaal tegen in Eibergen.
De in die tijd in Eibergen als bekend staande ‘foute NSB-vrouw’ Gerrie Langenberg. 30 jaar toen.
Dagelijks in gesprek met NSB-ers en met de Duitsers.

Echter zij bleek een ontzettend groot acteertalent te hebben.
War bleek na de oorlog? Thuis had zij drie Joden als onderduikers gehad (en overleefd), werkte samen met het verzet en door haar gesprekken met NSB-ers en Duitsers wist zij precies waarneer er razzia’s kwamen.
” Iemand moest die arme mensen toch helpen. Ze konden nergens naar toe”

12 september 2019

September ….75 jaar geleden
Het was een natte, gure herfstochtend en Dr.ter Haar, die tevens spoorwegarts was, had net zijn spreekuur ten einde.
Het was niet zo druk geweest, aangezien alle spoorwegarbeiders met hun gezinnen ondergedoken waren.

Plotseling komt belasting-inspecteur, de heer Zonnevylle gejaagd binnen en zegt:
‘Jij weet toch zeker al die spoorlui te zitten, niet?’
Ik antwoord: ‘Niet allen, maar toch de meesten wel’

Zonnevylle knoopt zijn overjas open en haalt uit zijn binnenzak een pak bankbiljetten en legt het voor de neus van Dr.ter Haar en zegt:
‘De lonen van de spoorlui en er is een lijstje bij met namen en met wat een ieder van hen ervan moet hebben. Jij zorgt dat ze hun geld krijgen en, als dat klaar is, verbrand je dat lijstje en vergeet van wie je het gekregen hebt.’

Maar? zei Dr.ter Haar, ik…………..
‘Nee, niks geen maar, jij weet ze te vinden. jij bent de enige die ze allemaal kent, dus je moet gewoon’.

Zonnevylle had zijn jas alweer dicht geknoopt en Dr.ter Haar zei toen nog snel: ‘Heb je ook bonkaarten , want die zijn hard nodig?’
‘Nee, NOG NIET . En weg was hij.

Dr. ter Haar bleef alleen achter met een mega opdracht met alle gevaren van dien.
Het is hem gelukt. Bijna iedere onderduiker heeft hij gevonden met gevaar voor eigen leven. Niet ieder, omdat sommigen waren ondergedoken buiten Winterswijk, maar dat geld verdeelde hij dan onder de wel gevondenen.

De Spoorweggezinnen die ondergedoken waren namen ook enorme risico’s. Buiten dat ze hun huis en haard verlaten hadden, stond op onderduiken de doodstraf.
Maar goed, ze durfden, want de oorlog zou ieder moment afgelopen zijn, omdat de geallieerden al bij Nijmegen en Arnhem waren met een offensief.
Niet wetende, dat de bezetter deze slag ging winnen en de oorlog nog maanden zou duren.
Waar waren ze aan begonnen?

12 september 2019

‘DIE BAHN SCHON WIEDER KAPUT, HERR FRIEDRICH?’
‘Ach, je had van alles in huis tijdens de oorlog, aldus ter Haar’
Onderduikers (van het spoor), een gevluchte NSB-vrouw met haar kind uit Scheveningen en zelfs twee Duitse onder-officieren.
Die twee onder-officieren moesten zorgen dat schade aan spoorlijnen in de omgeving direct moest worden hersteld bij bombardementen door geallieerden.
De Winterswijkers waren nogal pessimistisch over de geallieerde bombardementen, omdat er zoveel mis ging, maar Dr. ter Haar hoorde direct dat er ook veel goed ging.
Als ’s morgens de telefoon ging en het was voor Herr Friedrich en deze aan de telefoon antwoordde ‘VERDAMMT NOCH MAL!’ , dan wist Dr.ter Haar voldoende.

‘DIE BAHN SCHON WIEDER KAPUT, HERR FRIEDRICH?’
Friedrich bromde dan wat, trok zijn jas aan en vertrok.
Na een paar weken ging Herr Friedrich d’r vandoor, de grond werd hem te heet in het dorp.

11 september 2019

Hij is 80 en ik ken hem goed…….vanmiddag even een bakkie.
Hans, dit verhaal heb ik je vast al vaker verteld, maar ik vertel hem nog een keer.
Ik was 5 jaar eind van de oorlog en weet nog dat mijn vader door NSB-ers en ‘Duitsers’ uit huis gehaald werd met veel geschreeuw. Ik krijg er nu nog koude rillingen van. Ik was pas vijf.
Hij heeft even gevangen gezeten, maar was alweer binnen enkele dagen thuis.
Ik heb niks tegen Duitsers hoor, helemaal niet, maar als ik nu nog op tv toespraken zie in het Duits met veel geschreeuw dan gaat bij mij steevast de tv direct uit. Ik heb daar mijn hele leven niet meer tegen gekund, nu 75 jaar geleden.

11 september 2019

Bijzonder…………………… 75 jaar geleden
17 september….Start operatie Market Garden.
Radio Oranje doet vanuit Londen een oproep aan de spoorwegen om te gaan staken en zo het Duitse vervoer lam te te leggen.
In Deventer en Zevenaar werkten ze gewoon door, maar in Winterswijk (‘dacht dat wij geen radio’s hadden?’) zijn opeens 150 spoorweggezinnen en alleenstaanden van de aardbodem verdwenen. Het Wintersijkse spoorwegennet ligt plat.
Allemaal ondergedoken (in vooral Winterswijk-vertel ik nog)

Dr.Bos is ‘woedend’ (ik verwacht op voorspraak van de Ortskommandant) en laat op de markt omroepen………….
‘Als jullie niet terugkomen en het werk niet hervatten, worden al jullie huizen afgebrand’ .
En nu wachten hoe snel ze terug zijn…………
NIEMAND…………
(klinkt niet erg NSB-gezind)

De huizen werden niet afgebrand, maar er was wel een oplossing voor alle gevluchte NBS-ers uit het zuiden.
Zij kregen de woningen toegewezen.
De spoorwegmensen kwamen NIET TERUG.

Trouwens hulde aan al die vele Winterswijkers, die deze spoorweggezinnen onderdak verleenden, want dat was beslist niet zonder risico.
Maar hoe gaan wij die 150 spoorweggezinnen te eten geven (bonkaarten) en stakingsgeld? En waar zitten ze?
(Denk aan de film ‘Bankier van het Verzet-2018’) .De hongerwinter (westen) staat wel voor de deur.

10 september 2019

75 jaar geleden. September……….
Deze maand is toch echt wel de omslag in de oorlog voor Nederland en zeker ook Winterswijk.
Dolle dinsdag 5 september was geweest. Waren de bevrijders nu wel of niet al in Nederland?
Massaal vluchtende NSB-ers uit het zuiden trekken naar het noorden en oosten van het land. Ook militaire Duitse eenheden. Rijkscommissaris Seys Inquart vlucht naar Beekbergen en NSB-leider Anton Mussert naar Almelo.
Grote groepen NSB-ers vluchten naar kamp Westerbork, waar tot die dag nog steeds transporten plaats vonden van Joden naar concentratiekampen.

Vluchtende NSB-ers werden in het zuiden uitgejoeld en bespot door lachende volksgenoten, die hunkerden naar de vrijheid.

Ook in Winterswijk was het duidelijk te merken. Het werd druk bij het kringhuis van de NSB aan de stationstraat. Het binnenplein stond vol met koffers en andere bagage van uit het zuiden gevluchte NSB-ers.
Ook veel burgemeesters uit het zuiden, welke gevlucht waren. Velen naar Doetinchem en Winterswijk.

De Duitsers gingen een Westwall aan leggen langs de Rijn en Maas om de geallieerde invasie tegen te houden en iedere stad of dorp moest Spitters leveren. Ook Winterswijk. Dr.Bos verplichte de Winterswijkse mannen om te gaan spitten. 800 had hij er nodig. Vrijdag 15 september vertrokken er 200. Dit vond Dr.Bos niet voldoende en d.m.v. een microfoon werd op de markt een nieuwe oproep gedaan.
Maandag 17 september vertrokken er weer 100.
Bovendien kregen alle mannen tussen de 18 en 33 jaar een oproep zich te melden voor het spitten.
Zover kwam het echter niet.

Operatie Market Garden was begonnen op 17 spetember door de geallieerden en massaal vluchten alle spitters vanuit Zevenaar en Arnhem weer naar huis, meest lopend.

04 september 2019

‘A soldier of the 1939-1945 war.
‘Een soldaat uit de oorlog 1939-1945’
Deze korte summiere vermelding staat op twee grafstenen op de Algemene begraafplaats in Winterswijk. Meer staat er niet op vermeld.
Ja, ze behoorden tot de Oxfordshire and Buckinghamshire Light Infantry en ze hebben op hun manier bijgedragen aan de bevrijding van Winterswijk op 30 maart 1945.
Ze verloren samen met nog 7 andere collega militairen hun leven toen ze over de Meerdinkweg in het Woold met hun tanks verder optrokken naar Winterswijk.
De namen van deze 7 andere collega`s zijn wel bekend en staan ook vermeld op de grafstenen op de begraafplaats.
Van twee soldaten niet.
Hoe anoniem kun je zijn.
Wie waren deze beide mannen die zich ook wel degelijk hebben ingezet om destijds Winterswijk te bevrijden?
Niemand zal ooit hun beider namen kennen.
Maar we willen deze beide onbekende dappere mannen wel hun welverdiende aandacht geven en op deze manier ons diepe respect betonen voor hun inzet op Winterswijks grondgebied die ze uiteindelijk met de hoogste prijs hebben moeten bekopen.
Tekst: Peter Rhebergen
Foto’s: Willem Stapelkamp

05 september 2019

DOLLE DINSDAG 5 september
Vandaag 75 jaar geleden…………
Van waar de term ‘Dolle Dinsdag’?
Het was een chaos. Wordt Nederland nu snel bevrijdt?
Allerlei geruchten deden de ronde. Het hele land in rep en roer.
NSB-ers uit het zuiden vluchtten naar het oosten, vooral Doetinchem en Winterswijk. De Duitsers ruimen kamp Vught in ijltempo op. Wim Koenen (4 sept.) en Henk Baarschers (5 sept.) worden gefusilleerd en ‘Tante Riek’ wordt afgevoerd naar Ravensbruck.
De bezetter reorganiseerd, want de geallieerden staan op de stoep. De vlaggen gingen zelfs al naar buiten en de geruchten gingen zelfs zo ver dat verteld werd dat Rotterdam en Den Haag al bevrijdt werden. Echter de geallieerden waren nog niet eens over de Belgische grens.
Maar paniek, paniek in Nederland.
Echter het bleken allemaal nog geruchten te zijn, maar waar ‘rook is is vuur’ .
We moeten echter wachten nog voordat Nederland het echt merkt. Op 14 september wordt de eerste echte stad bevrijdt: Maasstricht en eind september is Zuid-Nederland bevrijdt.
De geallieerden lopen vast bij Arnhem (Market Garden)
Wij zullen moet wachten………… nog heel lang.

04 september 2019

Gaat mij vast een keer lukken ze een naam te geven……….
1 aanknopingspunt gevonden?
Zal mooi zijn bij 75 jaar herdenken dat ze een naam hebben.

Name: Abbott, James Donald
Rank: Private
Age 18
No. 14800353
Unit:
Missing since: 30-03-1945
Next of Kin: Son of James Henry and Beatric Abbott, of Morden Park, Surrey.
Groesbeek Panel: 5
KIA Information: Known to have been killed in the Winterswijk area, and possible to be buried as one of the 2 unknown soldiers at Winterswijk Cemetery.
———————————————–
Name: Adcock, George Frederick
Rank: Private
Age 27
No. 5117076
Unit:
Missing since: 30-03-1945
Next of Kin: Son of Samuel and Rosina Adcock, of Birmingham.
Groesbeek Panel: 5
KIA Information: Known to have been killed in the Winterswijk area, and possible to be buried as one of the 2 unknown soldiers at Winterswijk Cemetery.
——————————————–
Name: Bradford, Jim
Rank: Private
Age 25
No. 4862761
Unit:
Missing since: 30-03-1945
Next of Kin: Son of Mr and Mrs J.H. Bradford, of Heather, Leicestershire.
Groesbeek Panel: 5
KIA Information: Known to have been killed in the Winterswijk area, and pssible to be buried as one of the 2 unknown soldiers at Winterswijk Cemetery.
——————————————
Name: Stevens, Stanley Frederick
Rank: Private
Age 19
No. 14704195
Unit:
Missing since: 30-03-1945
Next of Kin: Son of William and Winifred Mina Stevens, of Exeter.
Groesbeek Panel: 5
KIA Information: Known to have been killed in the Winterswijk area, and possible to be buried as one of the 2 unknown soldiers at Winterswijk Cemetery.

20 augustus 2019

Wist u dat 7 Winterswijkers standrechtelijk gefusilleerd zijn, omdat ze zeer actief aan het verzet deelnamen?
Henk Baarschers
Henk Bannink
Henk Beernink
Piet Brittijn
Kees Kappers
Wim Koenen
Gerrit Prinsen
Nog losstaande van hen die in het verzet zaten en omkwamen in de strafkampen. En dat waren er helaas ook velen.
Denk o.a. aan Gradus Kobus, Mevr.Kuipers en Jan Jansen.

02 juli 2019

De foto is slecht, maar het verhaal bijzonder……………..
Johannes Verwers schopt in 1933 in Winterswijk al tegen de NSB aan en dat blijft hij doen.
In 1940 wil hij al direct een Monument voor de Gevallenen (en dat realiseert hij).
Tijdens de oorlog is hij nauw betrokken bij het Winterswijkse verzet en natuurlijk de Rode Kruis verhalen.
Na de oorlog gaat hij slachtoffers ophalen in Duitsland, waar hij alle treurige beelden te zien krijgt wat daar gebeurd is.
Vele slachtoffers, niet alleen Winterswijkers, weet hij weer thuis te brengen. Bussen vol.
In 1952 zijn volgende opdracht het oprichten van een Monument voor ‘Tante Riek’ en ook dat realiseert hij.

Jaarlijks leent hij met enkele vrienden een auto en gaat rond mei alle graven van Winterswijkse slachtoffers af om hier bloemen en kransen te leggen ter herdenking.
Nog steeds uit de ‘pot overgebleven gelden van het Monument’.
Als Johannes in 1958 62 jaar oud is overlijdt zijn vrouw.
In 1960 gaat hij op 65 jarige leeftijd met pensioen.

Maar in 1966 (71 jaar) horen wij hem nog steeds.
Hij heeft zijn ‘pot leeg’ om ieder jaar nog bloemen te leggen op alle oorlogsgraven. Let wel, nog steeds door het gehele land:
Grebbeberg, Rotterdam, Oostveen (Brittijn), Budel (Kappers), Vught (Baarschers en Koenen) en Winterswijk. Altijd in de periode 10-15 mei. Al 26 jaar lang.
Maar hij wil er graag mee door gaan en hoopt 800-1000 gulden in te zamelen. Hij had zelfs al schulden gemaakt.
‘In een knip’ had hij toen al weer meer dan 2100 gulden op zijn bankrekening staan en alle gelden waren nog niet eens binnen.
Hij zou weer meer dan tien jaar vooruit kunnen, om alle slachtoffers ieder jaar een bloemetje te brengen.
In 1967 (foto) gaat hij dan ook ‘stug door’.
Echter ook Johannes had niet het eeuwig leven.
Drie jaar later 25 februari 1970 overleed hij op 74 jarige lft. te Winterswijk.

01 juli 2019

Hebben wij afgelopen periode ‘gestoeid’ welke naam het nieuwe park bij het oude Raadhuis moet krijgen, hoe ging het bij het benoemen van het Mevr.Kuipers-Rietbergplein in 1955?
Het is toch eigenlijk geen plein? Hier de uitleg.
Het comite van aanbeveling, jawel met als voorzitter, daar is hij weer, Johannes VERWERS, stelde de gemeente voor de STRAAT voor het raadhuis te noemen:
Mevr.Kuipers-Rietbergstraat.
De gemeente vond dit geen eer doen aan haar naam en stelde voor, het hier in de toekomst aan te leggen plantsoen het Mevr.Kuipers-Rietbergplantsoen te noemen.
Beide kwamen er niet uit, waarop Burgemeester Vlam voorstelde de straat voor het Raadhuis te noemen het
MEVR.KUIPERS-RIETBERGPLEIN, aangezien hier een plein zal verrijzen, na AFBRAAK woning Dr.Bos.

29 juni 2019

Mooie Winterswijkers…………………..
Freek was gevlucht uit Hannover en had helemaal lopend door de nachten Nederland bereikt.
Winterswijk nog wel……. en nu: Wordt hij geholpen?
Bij te Selle in het Woold krijgt hij eerst een goede maaltijd.
Dat was bij vluchtelingen gebruikelijk, want allemaal hadden ze honger. Mevrouw te Selle wees hem daarna door naar haar broer Oonk op de Groenloseweg. Nee, niet het adres opschrijven, alleen onthouden.
Daar aangekomen?
Eerst afchecken wie het is….. o, komt van zijn zus van… goed volk dus. Honger? …………Nee, dank u ik heb net gegeten.
Dan gaan wij direct door naar Groenlo, cafe Biertoone.
Er waren schema’s.
Over Meddo, met alle voorzichigheid. Zoveel mogelijk over paadjes.Oppassend voor Duitsers en de smerige landwachters. Maar het gaat goed.

Ongelovelijk….in Meddo springt Freek van de fiets en rent op een dame af. Zijn tante, ondergedoken in Meddo met zijn zoon.
Een heel emotioneel gebeuren met heel veel tranen.

Hoe heet u, vraagt de dame aan Oonk?
Oonk zegt, dat hij dat liever niet verteld.
De tante zegt, dat Freek niet verder hoeft maar met haar mee kan, want de boer waar zij verblijft zal hem ook beslist onderdak geven, omdat zijn zoon er ook is.
Oonk vind het allemaal veilig en gaat akkoord.
Er wordt afscheid genomen. Handen worden geschud…
De tante zegt tegen Oonk: ‘Hoe u ook heet, de zegen zal op uw dalen’
Oonk draait zijn fiets en wederom is een opdracht volbracht.

28 juni 2019

Geachte heer Tenbergen,
Hierbij berichten wij u dat de naam van Gradus Wassink is opgenomen in de categorie Koninklijke Landmacht van de Erelijst van Gevallenen 1940-1945.
U kunt de digitale pagina waarop de naam van Gradus Wassink staat vermeld bezoeken door te klikken op de volgende link: Erelijst van Gevallenen 1940-1945.
Met vriendelijke groet,
Namens de redactie van www.erelijst.nl
René van Heijningen

25 juni 2019

De vergeten held

Ergens in Nederland, kwam hij op wacht,
Diende daar trouw zijn land, bij dag en nacht
Heeft daar voor ‘t Vaderland, zijn taak verricht,
Ergens in Nederland, deed hij zijn plicht.

Ergens in Nederland, kwam d’oorlogsbrand,
Doch hij als trouw held, hield moedig stand.
Hij was ‘t die onversaagd, fier weerstand bood,
Ergens in Nederland…. tot in den dood.

Nergens in Winterswijk is zijn monument,
Waarop men zijn naam nog kent.
Hij die voor Vaderland vooraan ging staan
Nergens in Winterswijk…herinnert ons daaraan.

Ergens in Winterswijk, komt ooit het moment,
Dat iedereen zijn naam weer kent
Daar waar een ieder dan weer ziet
Oorlog bracht hen geen vreugde, uitsluitend verdriet.

22 juni 2019

‘De laatste Winterswijkse onderduikster’
Ja, al direct in 1940 was er een comite dat een monument wilde oprichten voor de gevallen militairen 10-14 mei 1940.
Gerrit Bolhuis uit Amsterdam kreeg de opdracht, maar naar mate de oorlog vorderde leek plaatsing (nog) niet gewenst.
De gesluierde vrouwenfiguur ‘dook onder’ en kwam als laatste te voorschijn na 31 maart 1945.
Het Monument kon nu snel onthuld worden. 29 juni 1945.

20 juni 2019

31 Maart 1945 FEEST….Bevrijding.
Echter voor jonge Johanna Hol niet.
Op 4 januari was haar kindje overleden 4 weken oud en nu de bevrijding daar was, was haar man, de 20 jarige jongeman Herman Schreurs nog altijd niet terecht………
Het verdriet mocht ze alleen verwerken en wachten op de thuiskomst van Herman……..Tot dat………………..er bericht kwam uit Dachau.
03-05-1945.

19 juni 2019

Jo Markerink-Lobeek 93 jaar
Soms denk ik bij mijzelf,,Als ik er goed over nadenk,moeten we ons eigelijk schamen dat er na 74 jaar nog steeds geen monument voor alle oorlogsslachtoffers in Winterswijk is.Waarom?Gemeente geef nu na 75 jaar is daar het geld aan uit,ze hebben het verdiend.

17 juni 2019

De rode stippen zijn de vernielde Engelse tanks in het Woold.
De groene stip is een Duitse tank .
Er zijn 9 bevrijders omgekomen.

14 juni 2019

Hij was Landwachter, 49 jaar, geboren in Zutphen, wonende in Winterswijk.
Zover ik erin gedoken ben, komt hij in oktober 1944 in aanraking met een verzetsgroep in Alkmaar, wat naast vele levens van deze groep ook zijn leven gaat kosten.
Zijn vrouw wonende in Winterswijk kreeg natuurlijk een keurige brief van de S.S., dat ze hem nooit zullen vergeten.
(Naam uiteraard weggehaald door mij)

Karel Beckmans 
In Alkmaar werd de laatste Duitse omgekomen militair in juni 1945 op deze Friedhof begraven. De ‘Ehrenfriedhof’ in Alkmaar is in 1950 geruimd. De daar begraven soldaten, landwachters en anderen zijn herbegraven in IJsselstein op de militaire begraafplaats. De vrijgekomen ruimte is gebruikt voor uitbreiding van de algemene begraafplaats Alkmaar. Achter het Eherenfriedhof lagen ook graven van geëxecuteerde verzetsmensen of deserteurs (die waren er ook aan Duitse zijde). Ook die graven zijn geruimd. Waar de lijken zijn herbegraven (verzetsmensen hebben vast een gedenkplek gekregen), dat weet ik niet.

14 juni 2019

De Ambtenaar van de Gemeente Winterswijk doet bericht d.m.v. overlijdensacte van 15-jarige naar zijn off. geboorteplaats’.

9 juni 2019

Gijsbrecht François Cornelis van den Ende, 35 jaar,
geboren: 5 januari 1910 te Middelburg,
verzetsman. Hij was advocaat/procureur en wordt op 6 of 9 juni 1942 in WINTERSWIJK door verraad gearresteerd. In Hattem zijn laatste woonplaats had hij Joodse onderduikers.
Hij wordt afgevoerd later naar Neuengamme en komt hier op 14 januari 1945 om.

8 juni 2019

Eppie (Egbert Enserink ) zat in het verzet in Gorssel. 33 jaar.
De hele familie was gelovig en fanatiek in het verzet.
Zijn broer was al naar een kamp gestuurd en zijn vader ondergedoken.
Eppie ging echter gewoon door, maar werd verraden.
Hij werd weggevoerd naar Gladbeck en moest puinruimen begin 1945. Hij raakte ondervoed en uitgeput en werd op sterven na dood op straat gegooid.
Strompelend ging hij op weg naar liefst thuis in Gorssel.
Een vrachtwagen pikte hem op, maar Gorssel zou te ver zijn.
Hij kwam terecht in het Algemeen Ziekenhuis in Winterswijk.
Zijn vader, broer en zijn echtgenote konden hem daar nog zien .
Op zijn vreselijk vervallen gelaat kon hij nog een glimlach toveren en zei: ‘Veilig in Jezus armen’ .
Egbert Enserink 04-02-1945

Erelijst van Gevallenen, blz. 823, no.5.
Zijn broer heeft hem met de wagen mee naar huis genomen.
Zelf kon de familie niet naar de begrafenis i.v.m. hun verzetsactiviteiten.
Een krans van onderduikers dekte de eenvoudige kist.

23 mei 2019

Stichting Monument 2020 is een feit

23 mei 2019

Prachtig mooi om ook andere Oorlogsherdenkingsgroepen te kunnen helpen bij het zoeken naar informatie m.b.t. oorlogsslachtoffers.En er zijn veel groepen. Zo hebben wij ook het Engelandvaardersmuseum in Noordwijk al blij kunnen maken m.b.t.een oorlogsslachtoffer.

Beste Hans,
Allereerst mijn excuses voor de late reactie. De afgelopen weken was ik afwezig en helaas is er vanuit de site geen afwezigheidsmelding verzonden. In elk geval hartelijk dank voor de foto en aanvullende informatie over oorlogsslachtoffer Jaap den Bakker. Hier zijn we enorm mee geholpen! We nemen deze kennis mee voor in zijn biografie in de definitieve eregalerij die komend najaar zal worden gepresenteerd tijdens de militaire dodenherdenking in Waalre.
Mocht u verder nog vragen of opmerkingen hebben over ons project, of nog aanvullende informatie beschikbaar willen stellen, dan kunt u natuurlijk altijd contact met mij opnemen.
Met vriendelijke groeten,
Frank

5 mei 2019

4 mei 2019

Ben Ali Libi
1895 Groningen – 1943 Sobibor

Ben Ali Libi
Op een lijst van artiesten, in de oorlog vermoord,
staat een naam waarvan ik nog nooit had gehoord,
dus keek ik er met verwondering naar:
Ben Ali Libi. Goochelaar.

Met een lach en een smoes en een goocheldoos
en een alibi dat-ie zorgvuldig koos,
scharrelde hij de kost bij elkaar:
Ben Ali Libi, de goochelaar.

Toen vonden de vrienden van de Weduwe Rost
dat Nederland nodig moest worden verlost
van het wereldwijd joods-bolsjewistisch gevaar.
Ze bedoelden natuurlijk die goochelaar.

Wie zo dikwijls een duif of een bloem had verstopt,
kon zichzelf niet verstoppen, toen er hard werd geklopt.
Er stond al een overvalwagen klaar
voor Ben Ali Libi, de goochelaar.

In ’t concentratiekamp heeft hij misschien
zijn aardigste trucs nog wel eens laten zien
met een lach en een smoes, een misleidend gebaar,
Ben Ali Libi, de goochelaar.

En altijd als ik een schreeuwer zie
met een alternatief voor de democratie,
denk ik: jouw paradijs, hoeveel ruimte is daar
voor Ben Ali Libi, de goochelaar.

Voor Ben Ali Libi, de kleine schlemiel,
hij ruste in vrede, God hebbe zijn ziel.

Willem Wilmink

3 mei 2019

Joh.M.Jansen, ten tijde v.d. oorlog (1944), 24 jaar.
In de complexe gegevens m.b.t. het verzet, kom ik zijn naam steeds vaker tegen en wel in de groep Koenen-Baarschers.
Wim, Henk, Johan B. en nu hij.
Joh.M.Jansen is zeker betrokken bij de inbraken van deze verzetsgroep en heeft na de oorlog ook de naam ‘verzetsman’.
Geen kleine jongen dus. Hij weet de oorlog wel te overleven en volgt na de oorlog de studie van arts.
In 1966 komt hij op 45-jarige leeftijd om bij een auto-ongeluk te Emmeloord.
En dan hebben wij ook nog Jan Jansen, 19 jaar, ook van het distributie-kantoor welke voor de neus van de ‘Nazi’- directeur van dit kantoor dagelijks gewoon valse papieren aan het vervaardigen was. En dat liep fout af. Hij kwam om op 19 jarige leeftijd in Neuengamme

3 mei 2019

Joh.M.Jansen, ten tijde v.d. oorlog (1944), 24 jaar.
In de complexe gegevens m.b.t. het verzet, kom ik zijn naam steeds vaker tegen en wel in de groep Koenen-Baarschers.
Wim, Henk, Johan B. en nu hij.
Joh.M.Jansen is zeker betrokken bij de inbraken van deze verzetsgroep en heeft na de oorlog ook de naam ‘verzetsman’.
Geen kleine jongen dus. Hij weet de oorlog wel te overleven en volgt na de oorlog de studie van arts.
In 1966 komt hij op 45-jarige leeftijd om bij een auto-ongeluk te Emmeloord.
En dan hebben wij ook nog Jan Jansen, 19 jaar, ook van het distributie-kantoor welke voor de neus van de ‘Nazi’- directeur van dit kantoor dagelijks gewoon valse papieren aan het vervaardigen was. En dat liep fout af. Hij kwam om op 19 jarige leeftijd in Neuengamme.

3 mei 2019

Straten, stoepen. tegels, trottoirbanden, alles wilden wij wel rood-wit-blauw schilderen tijdens het feest.
Een jongen van 15-jaar overdreef wel. Hij was bezig drie paarden in de wei aan de Ravenhorstweg rood-wit-blauw te schilderen. Gelukkig bleef het beperkt tot enkele verfvlekken.
September, ’45

3 mei 2019

TIEN JAAR VOORUIT.

1966:
In de oorlog was er al geld ingezameld voor een Monument en direct na de oorlog kon hij dan ook geplaatst worden.
‘Het vrouwenfiguur’ tegenover het Raadhuis.
Maar er was geld over, want de Winterswijkers hadden daar veel voor over.
Verwers ging ieder jaar heeeeeel veel graven af om bloemen te leggen bij de herdenking.
Met enkele oud-militairen trok hij er ieder jaar op uit.
Naar o.a.de alg.begraafplaats, de Grebbeberg, Rotterdam, naar Vught (Henk en Wim), naar Overveen (Brittijn), naar Budel (Kappers)
Altijd in de periode van 10-15 mei.
En altijd was er wel een Winterswijker die zijn auto beschikbaar stelde hiervoor. Ieder jaar, ik praat nu al over 1966, gebeurde dit.

Want er was altijd nog geld over geweest. Geweest, omdat vorig jaar de pot leeg was.
Verwers wilde graag door, maar geen huis aan huis collecte.
Hij ging een aantal ingezetenen en instellingen een brief sturen en vragen om een bijdrage. Hij hoopte op 800- 1000 gld.
Inschatten had Verwers waarschijnlijk een probleem mee, aangezien hij in een mum van tijd f 2195,– op zijn rekening had staan. En alle bijdragen waren nog niet eens binnen.
Verwers kon wel zeker 10 jaar vooruit.

2 mei 2019

Directeur Meijerink vond het niet erg wanneer Henk Baarschers onder het werk even weg moest voor ‘andere’ zaken.

Mijn broer Henk regelde een onderduikadres voor mij. Daar werd ik zo goed behandeld, dat ik in zes weken al dertig pond was aangekomen.
Johan Baarschers

1 mei 2019

Wij hadden dus drie van die jongens: Wim, Henk en Johan Jansen.
En ze werden daarbij ook nog geholpen door een nieuwe naam wie ik ontdekt heb. H.TH.BEKKER op het postkantoor.

1 mei 2019

‘Ja, en toen schoot mijn huishoudster zichzelf zo maar dood’ zei Jean Francois Velle.
Dat speelde zich af in zomer 1944 in zijn huis op het Weurden. Niemand was daarbij, alleen Velle.

Omdat het zo’n geweldige rotzak was, twijfel ik altijd hieraan en hoop hier ooit nog eens achter te komen of dat wel zelfmoord was. Veroordeeld is hij hiervoor later niet.

Maar niets kan ik er over vinden, dat anderen over moord praten.
Tot vandaag………krantenverhaal 1964, waarin drie verzetsstrijders hun verhaal vertellen: J.W.Baretta, O.H.Th. Bekker en P.H.Kuipers (man van …..)
‘De beruchte politiechef Velle (o.a.verdacht van de moord op zijn huishoudster) arresteerde Koenen en heeft hem bloedig mishandeld.

Maar ja, op dat moment 1944 ben je de baas hier in Winterswijk en kon het dus zo de doofpot in.

Wel werd hij daardoor ontslagen en moest Winterswijk verlaten in augustus. Zou Dr.Bos ook klaar geweest zijn met hem en hem ontslag hebben en durven geven? Dat moet haast wel. Maar te laat.

Echter voor het verzet is het allemaal te laat, die heeft hij in die vier maanden tijd dat hij hier de scepter zwaaide, allemaal gepakt of het zwijgen opgelegd.
Wim Koenen, Henk Baarschers, Jan Jansen en Tante Riek.

Als wij die Jean Francois niet gehad hadden, ja, ik ben er bijna van overtuigd, hadden wij Wim, Henk Jan en Heleen ook nog.

Dr. Bos hield geen jacht op deze prachtige mensen, Velle was het. Maar wellicht had Dr.Bos meer kunnen doen om dit te voorkomen en had hij ook moeten doen. Want hij wou de Burgemeester zijn in oorlogstijd.

Net zoals hij tekort is geschoten in het beschermen van de Joodse bevolking, is hij ook te kort geschoten in de bescherming van onze verzetsmensen.

1 mei 2019

Vijfenzestig jaar geleden kwam Pieter Schaap voor de eerste maal naar de Achterhoek. De geboren en getogen Hagenaar moest zich eind 1942 in Winterswijk melden na een oproep van de Duitsers, die jongemannen dwongen om voor hen arbeid te verrichten. „Ik heb me netjes bij kamp Vosselveld gemeld. Het was er erg Duits, heel streng. Wel mochten we op zondag naar de kerk.

Schaap groeide op in een hervormd gezin, maar ging later over naar de gereformeerde kerk. „Na de dienst werden we door de dominee uitgenodigd op de koffie. We mochten regelmatig blijven eten. Ze dachten daar dat we in dat kamp verhongerden. Dat was niet zo, maar als jonge kerel lustte je wel wat extra.
Het beviel hem slecht. „We repareerden binnenwegen en vervingen stukken spoorlijn. Alles ging met de hand. Je had alleen een spa en een kruiwagen. Ondertussen werd je gedrild. We moesten allerlei nare liederen zingen. Het regiem beviel me niet. Ik had het daarover en toen zei de dominee: Waarom duik je niet onder? Hij kon wel een adres regelen. We werden echter goed in de gaten gehouden, er was voortdurend appèl, zodat je niet weg kon komen. Tot het moment aanbrak dat we bedorven boter te eten kregen. Dat was begin 1943, de datum weet ik niet meer. Bijna iedereen had diarree en er was geen appèl. Toen ben ik ertussenuit geglipt. Samen met Henk Bossemeijer, een jongen uit de omgeving van Alphen aan den Rijn.

Pieter en Henk verwisselden hun uniformen bij een familie in Winterswijk, trokken burgerkleren aan die voor hen waren klaargelegd en stapten op de trein naar Aalten. „De dominee had gezegd dat we zouden worden opgevangen. En inderdaad, we werden opgewacht door leden van het verzet. Via ome Jan, de leider in Aalten, kregen we s nachts onderdak. De volgende dag gingen we naar boerderij ”t Paske in het buurtschapje Dale.

Pieter Schaap heeft de oorlog overleeft .
Bron: digobron.nl

30 april 2019

Waar is Henk?

Winterswijk, 31 maart 1945 bevrijd, Hengelo 3 april 1945 bevrijd.
Ook Johan Baarschers, 27 jaar, hier ondergedoken om uit handen van J.F.Velle te blijven, die hem zo graag gehad had, is weer vrij.
Maar waar is Henk, zijn broer, 24 jaar?
Henk was op 23 mei 1944 in Winterswijk gearresteerd door Velle en zwaar mishandeld en op 26 mei 1944 afgevoerd naar Arnhem. En sindsdien was niets meer van hem vernomen.
Johan legde de geallieerden de situatie uit en kreeg een ‘Permit’ , een reisvergunning door Europa, om zijn broer te zoeken, waarbij hij op steun kon rekenen van de bevrijders.
Thuis in Winterswijk wisten zijn ouders en zus ook helemaal niets en ook Herman, 18 jaar was verdwenen.

Johan gaat op zoek en weet mee te liften met geallieerde colonnes naar verwoeste steden in Duitsland. Echter daar weet hij ook geen enkel spoor te vinden van Henk.
Op de terugweg belandde hij met zo’n colonne weer in Nijmegen. Onderweg hoort hij dat zijn broer Herman, gestoken in engels uniform, als tolk werkt voor de bevrijders.
Die is terecht.Dat is een.
Enkele weken later treffen ze elkaar thuis in Winterswijk.
Maar nog steeds geen spoor van Henk, die nu al meer dan een jaar spoorloos is.

Johan gaat verder zoeken en nu richting het zuiden van Nederland.
Via Roermond, Tilburg en ‘s Hertogenbosch komt hij uiteindelijk in Vught terecht.
Kamp Vught is echter al ontruimd en de stoffelijke resten van de geexecuteerden waren verbrand.
Geen enkel spoor.
Kamp Vught was door de Duitsers na Dolle Dinsdag 5 september 1944 snel ontruimd door de opkomst van de geallieerden.
Achteraf weten wij ook dat Tante Riek daar gevangen zat.
3400 gevangenen werden met spoed overgebracht naar andere kampen. De mannen naar Sachsenhausen en de vrouwen (Tante Riek) naar Ravensbruck.
Echter de Duitsers weten op 4 en 5 september nog snel af te rekenen met 117 gevangenen.
117 werden er nog geexecuteerd die 2 dagen.

Maar waar is Henk? Nog steeds geen spoor.
Maar Johan komt er achter dat de Duitsers de administratie van kamp Vught nauwkeurig vastgelegd hadden in ‘Sterbebucher’. Een ambtenaar van de burgelijke stand uit Berlijn, was in Vught gestationeerd en die hield dat nauwkeurig bij.
Het ‘Sterbebuch 1944’ en ‘Sterbebuch 1943’
.
En ja, daar vond Johan de naam van broer Henk: Sterbebuch 1944.
5 september 1944: Henk Baarschers.
En ‘een bladzijde terug’ : 4 september 1944: Wim Koenen.

Niets was er meer van hun, behalve 2 namen.
Foto:
Johan Baarschers wijst naar de deur in de Meddosestraat, waar zijn broer Henk gearresteerd werd door Jean Francois Velle. (1995)

29 april 2019

2008: Oud-Winterswijker- Minister Bram Stemerdink:
‘Ik denk dat de meeste Winterswijkse stemmers op veearts Bos ook geen woord van zijn partijprogramma hadden gelezen, maar de man sprak aan.’
14-07-2008- Volkskrant

29 april 2019

Prachtige bijdrage van Peter Rhebergen
Heel hartelijk dank hiervoor
—————————————————
In de avond van 18 september 1940 kreeg Winterswijk te maken het het eerste Geallieerde vliegtuig dat op haar grondgebied. neerstortte.
Dat gebeurde omstreeks 22.30 toen een tweemotorige Whitley bommenwerper werd neergeschoten door de Duitse nachtjagerpiloot Feldwebel Paul Gildner die daarvoor reeds een flink aantal Geallieerde vliegtuigen had neergehaald en daarin ook daarna nog succesvol zou blijken te zijn.
De Whitley was één van de vliegtuigen die de R.A.F vooral in het begin van de oorlog inzette om aanvallen uit te voeren op Duitse doelen. Naarmate de oorlog vorderde werd dit type al vrij snel teruggetrokken omdat het vanwege o.a zijn lage snelheid, beperkte actieradius en geringe klimvermogen eigenlijk niet voldeed aan de eisen die gesteld werden aan een goede bommenwerper.
De vliegers noemden het vliegtuig wel eens ‘de vliegende schuurdeur’en dat zegt wel iets over de kwaliteiten die ze eraan toedichtten.
De Winterswijkse Whitley met Serienummer P-5008 en Squadroncode GE-N nam samen met andere vliegtuigen deel aan een aanval op het grote spoorwegemplacement bij de stad Hamm en was om 20.10 uur opgestegen van het vliegveld Linton- on-Ouse in Engeland. Het behoorde toe aan het Nr. 58 Squadron.
Aan boord waren 5 bemanningsleden te weten: Pilot-Officer Ford ( piloot), Sergeant Crossland, Sergeant Marshall, Sergeant Salisbury en Sergeant Austen.
Maar, zoals eerder vermeld, kwam het toestel boven Winterswijk voor de lopen van de Messerschmitt BF-110 van Paul Gilder die het in brand schoot waardoor het tenslotte neerstortte in een bosgebiedje tussen Winterswijk en Groenlo niet ver van het Meddoseveen.
Bij de crash kwamen alle 5 bemanningsleden om het leven .
Opmerkelijk is dat dezelfde Paul Gildner een aantal uren later nog een Whitley neerschoot die neerstortte bij Achter-Zieuwent nu genaamd Mariënvelde waarbij ook de gehele bemanning van 5 personen om het leven kwam.
De gesneuvelde vliegers werden een aantal dagen na de crash met militaire eer begraven op de Algemene begraafplaats in Winterswijk. Dat gebeurde in de beginjaren van de oorlog nog. Later was hiervan geen sprake meer.
Bijzonder is echter dat er in Winterswijk totaal 6 vliegers van de crash van 18 september 1940 liggen begraven in plaats van 5.
Dat is er dus iets niet goed en dat is ook zo.
De verklaring hiervoor is dat Sub-Lieutenant Peter Williams, die een marineman was en behoorde tot het onderdeel HMS Daedalus en waarschijnlijk was gedetacheerd bij de RAF zich niet aan boord bevond van de Winterswijkse Withley maar van de andere die bij Mariënvelde neerstortte, ook in Winterswijk is begraven.
Waarom hij hier is begraven is tot op heden nog een mysterie.
Het zou kunnen zijn dat hij wat later is gevonden en dichter bij het Meddoseveen dan bij de crashplek van zijn toestel in Mariënvelde en men toen gedacht heeft dat hij behoorde tot de bemanning van de Winterswijkse Whitley.
Tevens zou er ook een getuige zijn die beweerd zou hebben dat hij dood aangetroffen is in het Aaltense Goor.
We zullen het nooit te weten komen.

LATEN WE DEZE JONGEMANNEN DIE HUN LEVEN VERLOREN IN EEN VREEMD LAND EN BEGRAVEN LIGGEN OP DE ALGEMENE BEGRAAFPLAATS IN WINTERSWIJK IN ERE HOUDEN!

“When you go home, tell them of us and say
For your tomorrow, we gave our today”.
Daar word je toch best wel even heel stil van.
Peter Rhebergen.

28 april 2019

Johanna Margaretha (Annie) Kuenen
Koerierster van het verzet
Draagster van het Verzetsherdenkingskruis
Rechtvaardigheid, niet opgeven, nooit klakkeloos doen wat anderen zeggen.
’We zaten bij ons thuis allemaal in het verzet’
Winterswijk, 21 mei 1922 – Beverwijk, 9 januari 2017

26 april 2019

Mei 1944
Jean Francois Velle is begonnen als Korpscommandant en het hele Winterswijkse verzet moet naar de knoppen.
En zonder pardon zal hij ze allemaal oppakken.
Wim Koenen, Henk Baarschers, Johan Baarschers, Jacques Verhees, Lelieveld, ‘Tante Riek’ en Piet Kuipers.
In de 4 maanden tijd dat hij in Winterswijk was,weet hij een enorme ravage aan te richten in het prachtige Winterswijkse verzet.
Wim en Henk krijgt hij te pakken (beiden gefusilleerd op 4 en 5 sept.1944), Jacques en Lelieveld werden getransporteerd naar Neuengamme, maar weten daar de ontberingen te doorstaan en keren naar de oorlog terug. Tante Riek en haar man Piet duiken onder, maar worden alsnog opgepakt. Tante Riek overlijdt eind december 1944 te Ravensbruck en Piet Kuipers weet onder te duiken in Ratum.

Maar Jean Francois had hem ook zo graag gehad. Het hele huis van de fam.Baarschers werd op kop gezet en Henk werd mishandeld om vooral te vertellen waar zijn broer was.
Maar Henk hield zijn mond dicht.

Ja, Johan, ook een grote jongen binnen het verzet, die hij zo graag had, kreeg hij niet te pakken.
Waar bleef Johan eigenlijk met zijn verpleegster Koos uit het algemeen Ziekenhuis ?
Wij hebben nu zijn verhaal. Binnenkort hier.
Foto: Koos en Johan

25 april 2019

Die SS-er deugde eigenlijk wel. Hij waarschuwde altijd als er acties van de Duitsers op komst waren, waarschuwde als er iets moest worden verborgen.
Uitspraak van Oud-Staatsecretaris Bram Stemerdink, Winterswijker

24 april 2019

500 Onderduikers
5 Mei 1965

50 waren er gekomen op de reunie bij Mevrouw Winkelhorst in het Woold. 50 onderduikers van 20-25 jaar geleden. Sommigen waren er 1 dag, sommigen een week en een zelfs twee maanden. Toen klopten ze ‘s nachts op de deur van de boerderij in ‘t Woold, vlakbij de Duitse grens. Angstig, uitgehongerd en slecht gekleed. Maar altijd stond voor iedereen ‘de deur open’.
Ze kregen koffie, eten en een bed. Waren de bedden bezet, dan kreeg je een plaatsje in het stro. Zo werd er in de oorlogsjaren wel 500 maal op hun deur geklopt.
Meneer en Mevrouw Winkelhorst maakten er nooit zo’n ophef over, ze deden wat ze meenden te moesten doen. Van sommigen wisten ze de namen, van velen ook niet, want je hoefde niet te vertellen wie je was. Je kreeg gewoon hulp, onder het motto: ‘heb uw naasten lief, gelijk u zelf’.
Meneer Winkelhorst overleed in 1955 en mevrouw Winkelhorst bekeek in 1965 nog eens het lijstje met namen van alle ‘deurkloppers’.
Ze had van 75 van de 500 ‘deurkloppers’ namen en adressen en stuurde ze allemaal een kaartje en van daaruit ontstond het idee van een reunie, van onderduikers die elkander niet eens kenden.

Goed gekleed, geschoren, nu met vrouw, met auto of trein waren ze op 5 mei 1965 gekomen.
50 ‘Deurkloppers’ die deze dag herinneringen kwamen ophalen en hun dank wilde betuigen voor de hulp die zij toen in die donkere, bange dagen hadden mogen ontvangen.
Zonder dat Mevrouw Winkelhorst het wist, hadden ze geld ingezameld, boden haar een horloge aan met een inscriptie 1945-1965, een halsketting en een enveloppe met inhoud.

Het werd een bijzondere dag en ‘s avonds gingen ze allemaal weer huiswaarts naar Tilburg, Rotterdam, naar Eindhoven, Amsterdam en Friesland.

23 april 2019

En toen werden de Joden in het Korenburgerveen gearresteerd.
Dansleraar Hartog Meijler (rechts) dacht: ‘Ik moet vluchten!’
Politie-agent v.d.Zwart moest hem bewaken. Kreeg die uitdrukkelijke opdracht.
Buiten zette Hartog het op het lopen en stormde het veen in.
v.d.Zwart deed niets, heeft niet geschoten, is hem niet achter na gekomen en heeft hem ook niet geroepen.
Hartog heeft de oorlog overleefd.
De foto van v.d. Zwart is ‘sprekend’. Zo zag hij eruit in die tijd en zo zal hij waarschijnlijk ook gekeken hebben toen Hartog het op het lopen zette.

22 april 2019

Op Goede Vrijdag kregen wij ’s nachts op onze boerderij inkwartiering van twee Duitse soldaten.
Ze sliepen op de deel in het stro.
De volgende morgen komt een van die soldaten, een Poolse boer van een jaar of 50, die gedwongen was in het Duitse leger te gaan, onze keuken binnen.
Hij liet een foto zien van zijn vrouw en kinderen voor een grote boerderij. Schudde zijn hoofd en zei…..’ik zal dit allicht nooit meer zien’
Hij vroeg of wij ook Goede Vrijdag kenden, waarop wij bevestigend antwoorden.
Hij keek door het keukenraam en zei:
‘Schone Osterglocken…..und krieg’
Pakte zijn bijbeltje en vroeg of hij mocht laten horen wat ze altijd in Polen zongen deze dag.
Het was een bekend gezang: ‘Beveel gerust uw wegen’.
Eerst zong hij het in het Duits en toen wij in het Nederlands.
Dit was een moment, waarin wij geen zg. vijanden waren, maar alleen maar bange en nietige mensen.

17 april 2019

29 Juni 1945
OPENLIJKE DANKBETUIGING
Aan de Familie Tenkink, Woold K184, mijn hartelijke dank voor de gulle gastvrijheid tijdens mijn onderduikersperiode.
P.v.d.Graaf
Dordsestraatweg 487
Rotterdam

13 april 2019

Voor de fanatieke NSB-ers was een droom in duigen opgegaan.
Jacob, 22 jaar, SS-er en afkomstig uit Alblasserdam baalt stevig. Hij wil wraak nemen op iedereen die hem in de weg heeft gestaan de afgelopen jaren.Opruimen dus. Het lijstje met namen heeft hij klaar.

Samen met zijn 19 jarige NSB-SS-vriend uit Winterswijk, die hem hierbij zal assisteren.

5 Mei (laatste oorlogsdag):
Het Nederlands verzet had gehoord wat deze twee S(tomme) S(ukkels) -ers van plan waren en wachten ze op in Nieuw- Lekkerland (ook al zo’n toepasselijke naam).

Hierbij kwam het tot een worsteling, waarbij de twee SS-ers schoten afvuurden. Echter werden ze door het verzet beide overmeesterd en met messen om het leven gebracht.
S(tomme S(ukkels)
Boek: Recht op wraak, Liquidaties in Nederland 1940-1945.

13 april 2019

‘Hatelijk welkom’
De felle Winterswijkse NSB-er trok snel met zijn jongens naar de ‘Heimat’ toen de geallieerden in aantocht waren.
Maar echter in de Heimat hadden ze hem ook niet meer nodig en kwam hij toen schoorvoetend terug in oktober 1945, waar hij een ‘HATELIJK WELKOM’ kreeg.
Afgevoerd naar kamp Vosseveld.

12 april 2019

In Winterswijk leeft de overtuiging dat de NSB vooral op het platteland veel sterker was vertegenwoordigd.
DIT IS NIET JUIST (Kooy, blz.144)

De NSB is in Winterswijk bepaald GEEN beweging geweest van jeudigde revolutionaren.
G.A.Kooy, Het Echec, blz.140

8 april 2019

Het eerste wat van Gelder deed, was naar zijn huis in de Ratumsestraat rijden om de familie …………………., die dit huis hadden ‘gekocht’ van de bezetter, eruit te gooien.
De politie bood hierbij hulp.
De familie van Gelder was de dans ontsprongen.
Als een van de weinigen.
Het merendeel van hun familieleden hebben zij nooit meer teruggezien.
Zij allen waren door de Duitsers gefolterd en vermoord.
Of het vertrouwen in de mensen door dit alles is geschokt?
De van Gelders halen hun schouders op.Juist in die tijd was het duidelijk dat de mensen in groepen verdeeld kunnen worden.
En dan blijkt ook dat er zeer goede mensen zijn. Zoals allen die ons hebben geholpen bij de ontvluchting en het onderduiken.

Neem nu ons dienstmeisje JOHANNA JANSEN. Zij kwam op de morgen dat de overvalswagen voor ons huis stond, aanfietsen.
Ze maakte meteen rechtsomkeert om andere Joodse families te waarschuwen. Kijk dat zijn allemaal dingen waarvoor je ook nu nog erg veel waardering kunt hebben.

7 april 2019

Dr.Bos en Ds.Reeser zijn nooit echt een team geweest.
Reeser wilde ook zoooo graag wethouder worden, maar Bos wilde hem niet.

Bos zei eens tegen een Winterswijker:
‘Ga je nog naar de lezing van Reeser?’
De man antwoordde:
‘Daar wil ik niets mee te maken hebben’

waarop Bos antwoordde:
‘Je hebt gelijk, waar die man een hart zou moeten hebben, heeft hij een blikken tabaksdoos’
Bos was ietwat beschonken op dat moment, maar dat was hij vaker en stond hierom bekend.

7 april 2019

Lichtenvoorde had als katholiek dorp zeer weinig NSB-stemmers in 1939.
‘Slechts’ 24. Iets meer dan een half procent.
De aanhang was dan ook zeer laag.

Winterswijkse NSB-ers (16) zouden de Lichtenvoordenaren wel op andere gedachten proberen te brengen ( folders verspreiden met Nat.-Soc.informatie) in augustus 1941, maar werden net zo hard Lichtenvoorde weer uitgewerkt.
De Winterswijkse NSB-ers hadden geluk dat de politie een oogje in het zeil hielden, anders……………………..
Lichtenvoordenaren kregen het sowieso al niet makkelijk, ze kregen een zeer fanatieke NSB- Burgemeester.

12 april 2019

Winterswijk NSB-dorp is een TOTALE MYTHE
Een verhaal dat veel mensen kennen, door vertellen, maar in werkelijkheid nooit zo is geweest.
De enige die het echt uitgezocht en bestudeerd heeft is Dr.G.A. Kooy in het Echec van een Volkse Beweging.

Een boek over de NSB en aangezien Winterswijk een complexe NSB geschiedenis heeft, Dr.G.A.Kooy verwantschap heeft met Winterswijk en medewerking werd verleend door de gemeente Winterswijk was de keus gemakkelijk gemaakt.

In Winterswijk stemde in 1935 20,3% op de NSB en dat wordt vaak aangehaald. Neem het boek erbij (zonder echt te bestuderen) en je hebt een NSB-DORP.
Een krantenartikel Gelderlander, mei 1990:
Winterswijk was een Nederlands NSB-bolwerk voor en in de oorlog.

Mythe in stand houden? Dan mag u hier stoppen met lezen.

Maar neem nu eens de moeite om door te lezen, dan leest u hoe het werkelijk in elkaar zat.

Dat artikel uit 1990 in de Gelderlander. Hij heeft het over het Bos-effect, de dominee en Tante Riek. Ja, en sorry, verder weet ik eigenlijk niet wat hij allemaal wil zeggen, maar ik heb er niets aan. Hij haalt ook nog een zin ? van Dr.Kooy aan: Het zijn de motieven die voor veel Winterswijkers aanleiding zijn geweest zich aan te sluiten bij de NSB. ‘Thats it’

Nu mijn verhaal.
Ik zal ook beginnen met enkele citaten van Dr.G.A.Kooy:

– Op 26 mei 1937 lijdt de NSB ook te Winterswijk een zeer zware door velen verhoopte, maar door niemand voorziene nederlaag. (blz.77)
– Eind maart 1940 staan nog slechts 188 leden genoteerd (blz.129)
– Er is dus in mei 1940 slechts sprake van een betrekkelijk kleine N.S.B.- 180 van de ruim 19.500 Winterswijkers (blz.130)

Hoe zit de geschiedenis van Winterswijk nu in elkaar?
Jaren ‘30 ging het slecht in Europa. In Duitsland, maar ook zeker hier.
Winterswijk had een fantastische dierenarts, Dr.Bos en een zeer populaire dominee Reeser.
Ds.Reeser had problemen gehad in zijn vorige woonplaats Landgraaf en was sinds 1929 in Winterswijk. Echter zijn problemen in Landgraaf, gaf uiteindelijk de doorslag dat hij uit zijn functie als Dominee werd gezet.

Dr. Bos, de dierenarts was mateloos populair bij de boeren en hij deed ook werkelijk alles voor ‘zijn boeren’. Er kwam landelijk de boerenbond Landbouw en Maatschappij en Dr.Bos werd hun vertegenwoordiger voor het district Gelderland.
Dr.Bos ging zelfs meedoen aan de verkiezingen in Winterswijk bij de Vrijzinnig Democraten.
Hij stond vierde op de lijst, maar massaal stemden velen en vooral ‘zijn boeren’ op hem.
Hij haalde zelfs meer stemmen binnen als de nr.1

Maar de economie zat niet mee. In Duitsland was zelfs Hitler aan de macht gekomen en hij beloofde beterschap. De partij N.S.D.A.P. Maar deze had het niet op met Joden en iedereen hield angstvallig zijn hart vast.
Omdat het hier ook niet goed ging kwam Mussert met zijn partij de NSB IN 1931.
Deze nam veel punten over uit het programma van de N.S.D.A.P. , maar niet de antisemitistische. Zelfs de Joden konden hier gewoon lid worden v.d. partij en gebeurde ook.

In 1933 waren er twee Winterswijkse winkeliers die ook hier een afdeling van de NSB oprichten. Echter zij waren geen echte leiders en die werden gezocht.
Ja, en Dr. Bos had hier wel oren naar. Niet meer bij een partij als nr. 4, maar gelijk als nr.1.
En Ds.Reeser ook. De charismatische Dominee die uit zijn ambt gezet was, kon nu laten zien welke capaciteiten hij had.

Hij ging zelfs meedoen voor de verkiezingen van de Provinciale Staten voor de NSB in 1935.
Als nr.6
1933 en 1934 was hij niet te stoppen. Hij organiseerde ontzettend veel bijeenkomsten in gelegenheden voor de NSB en voor zijn boerenbond. Vele tientallen.
Maar ook hier ging wel het gerucht of ze anti-semitisch waren de NSB. Dat waren ze niet en dat werd ook verteld op de bijeenkomsten.

Er kon gewoon gestemd worden. Ja, 20,3% stemde NSB, op hun Dr.Bos. Hij haalde zelfs meer stemmen dan de nr.2,3,4 en 5. 1207 stemmen. (en 592 op de nr.1) = 1799 stemmen in W.wijk.
Ja, die die 20,3% wordt altijd aangehaald.
Mensen, het is 1935 en de NSB is nog een gewone partij. De oorlog is pas over 5 jaar.

Dr.Bos gaat zelfs in Winterswijk meedoen met een nieuwe partij. Gemeente belangen.
En weer haalt hij de buit binnen. 1585 stemmen op hem.
Echter, de andere politieke partijen vertrouwen zijn partij niet en zien het als een andere benaming voor de NSB.
Dr.Bos ontkent dit en zegt dat hij zich alleen hier wil bezig houden met de plaatselijke politiek.
De andere partijen, geloven hem niet en besluiten hem helemaal links te laten liggen in de raad.

In 1939 stond er zelfs in de krant van de zijde v.d. kiezers:
‘Wij een groote groep kiezers, geen lid der NSB stemden bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen op Dr.Bos, omdat wij in hem iemand zagen die de politiek buiten den raad hield en de gemeentezaken beheerschte, wij zijn in hem niet teleurgesteld’
(Wint.Courant 9 juni 1939)

Dr. Bos is mateloos populair.
Echter voor hem is geen eer te behalen in de raad en hij besluit zich niet meer verkiesbaar te stellen.

Economisch gaat het echter vanaf 1935 weer beter en ook wordt duidelijk vanaf 1936/1937 dat de NSB toch de anti-semitische kant op gaat.
In 1938 mogen Joden ook geen lid meer worden van de NSB.

Dr.Bos diep teleurgesteld in de Winterswijkse politiek stopt helemaal en stelt zich niet meet beschikbaar in 1939.
Ds. Reeser is intussen een volop spreker geworden voor de NSB bij bijeenkomsten en ook hij probeert de Winterswijkers de Nationaal-socialistische leer bij te brengen.

Bij de verkiezingen echter in 1939 krijgt de NSB bij de Prov.Staten rake klappen. Van de 20,3% blijft 11,9% over.
Twee maand later bij de Gemeenteraadsverkiezingen, waarbij de opkomst hoger is nog maar 9,8%.
De dalingen hebben flink ingezet.
Vooral de boeren zijn massaal afgehaakt.

Maar goed, het is 1939 en 1940 de oorlog staat voor de deur.
Maar nu, wat heeft het de NSB opgeleverd aan leden?

Op 1 mei 1940 had de NSB Winterswijk ‘slechts’ 180 leden.
Maar daar publiceert niemand wat over. Ik dus.
Dat is dus 0,9% v.d. Winterswijkse bevolking.
Nou, ik haal er nog geen NSB-bolwerk uit.
Maar goed de Duitsers worden nu de baas en nu is het luisteren. Of toch niet ?

Toch lijken velen het verstandig nu om toch maar lid te worden.
Overtuigende NSB-ers, maar ook Mei-kevers genoemd (meelopers) en Brood-NSB-ers (economisch)
Meikevers hoopten daardoor niet naar Duitsland te hoeven en Brood-NSB-ers hoopten zo hun baantje te kunnen houden of krijgen.
Op het hoogtepunt zijn er 572 lid geweest van de partij. = 3,5% v.d. plaatselijke bevolking.
Dus een NSB dorp mogen wij nu toch echt vergeten.
Maar omdat door de omstandigheden veel ‘import’ kwam vanuit andere gemeenten, zijn de cijfers natuurlijk niet helemaal aan de plaatselijke bevolking toe te schrijven.
Wat blijkt namelijk, van de 572 NSB-leden zijn er ‘maar’ 291 geboren Winterswijkers (1,8%)
Meer zijn er ook echt niet meer lid geweest, omdat dit de cijfers zijn van de off. NSB-ledenlijsten.

En wie hadden het hier voor het zeggen en waar kwamen zij vandaan?

De kopstukken:
Burgemeester Bos, geboren in Staphorst, begin 20 jaren in Winterswijk
Dominee Reeser, geboren Den Haag, 1929 naar Winterswijk
Commandant Slotboom, geboren Amersfoort, 1939 naar Winterswijk
Korpscommandant Feberwee, geboren Olst
Landwachtcommandant Poelman, Gorichem, 1940 naar Winterswijk.
Landwachter ……. (naam laat ik weg): Vreselijke smeerlap: 1936 naar Winterswijk.

Zit geen Winterswijker bij. Waren de Winterswijkers dan lieverdjes?
Nee, hoor, evenals alle andere gemeentes hadden wij ook gemene aanhangers van het NSB-regime.

Maar wij hadden ook helden. 29 Winterswijkse Helden, welke in het boek staan Erelijst Gevallenen.
Maar goed. In de jaren ‘40-’45 gebeurde zoveel meer.
Maar alles, alles of bijna alles, kunt u vinden op de website Oud-Winterswijk: Tweede wereldoorlog. En ook alle officiele cijfers m.b.t. die periode.

Mogen de Winterswijkers trots zijn op hun voorouders?
Ja, dat mogen ze, want 98,2% van hen zijn GEEN NSB-LID geweest en wij zijn dus geen NSB-DORP. Feiten mensen, KEIHARDE FEITEN.

Hans Tenbergen

11 april 2019

Winterswijkse meisjes en vrouwen bedanken de ‘Tommy’s’ 
Nieuwe Winterswijkse Courant , 19-10-1945
Dat moest niet nodig zijn
Het verkeer van meisjes en vrouwen op dansgelegenheden en feestelijkheden met geallieerde militairen geeft, als overal in den lande, ook te Winterswijk, aanleiding tot allerlei excessen.
In verband hiermede heeft de politie alhier in samenwerking met de politie van omliggende gemeeten besloten, scherpe controle uit te oefenen in en om deze gelegenheden, waarbij leeftijd en zedelijk gedrag der meisjes en vrouwen het uitgangspunt zijn bij de beoordeling of haar aanwezigheid daar al of niet gewenst is.

11 april 2019

‘Boerenknechten zijn niet dom’
De Winterswijker soldaat Peters werd al direct op 10 mei 1940 met zijn kameraden als krijgsgevangenen afgevoerd naar Duitsland, waarna ze na een korte gevangenneming, ingezet werden voor de arbeidsinzet.
Peters kwam bij een boerderij in de buurt van Bismarck.
De eerste beste dag zei de Duitse boerenknecht tegen hem:
”Die Deutschen verlieren den Krieg schon wieder. Bestimmt!”

10 april 2019

Hadden wij de 20 Joodse medeburgers in het Korenburgerveen, ook Eibergen had 22 Joodse medeburgers in het bos.
Ging dat goed?

Dhr. H. uit Eibergen was goed bevriend met de Joodse Fam. Zion in Eibergen.
Nadat de Fam. Zion was ondergedoken pastte H. op de winkel en het woonhuis.
En daar krijgt hij bezoek v.d. Schaffeld, de Ortgruppenleiter uit Winterswijk.
En Schaffeld, zo geraffineerd dat hij was, weet wat los te krijgen v.d. onderduikers, zonder dat H. zich het realiseert.
De volgende dag moest H. zich direct al melden bij Burgemeester Lamers van Lichtenvoorde een VOLBLOED NAZI.
En Burgemeester Lamers was direct in zijn nopjes.
H. moest mee naar de SD Arnhem met Lamers, om daar het grote nieuws te vertellen.
Bugemeester Lamers kreeg de opdracht naar eigen goeddunken te handelen.
Terug in Lichtenvoorde zette hij H. onder zeer grote druk en deze moest mee werken om een plattegrond te tekenen van de situatie.
En 21 Maart 1943 was voor Burgemeester Lamers de grote dag. 22 Joden werden er opgepakt en afgevoerd.
De volbloed nazi had de grootste pret.

De opperpolitieman van Lichtenvoorde vond Lamers een volbloed Nazi. De hele dagen praatte hij over onderduikers, Joden en doktoren. Hij vertelde dat de razzia in Eibergen uitsluitend op het verzoek van Lamers heeft plaats gevonden, waarbij hij Lamers zelf aanwezig was.
Vonnis Rechtbank: Burgemeester Lamers, 1950:
5 jaar gevangenisstraf met aftrek , dus…………….weer vrij.
1 Burgemeester in Nederland kreeg de doodstraf…… helaas?

10 april 2019

‘Een rustige, eervolle begrafenis’
Zes buren hebben met paard en wagen materiaal naar Haaksbergen gebracht. Op de terugweg zijn ze aangevallen de Engelse jagers.
Ze hadden dekking gezocht in een sloot maar 1 buurman kreeg een voltreffer in het hoofd en was op slag dood.
Ook twee paarden werden gedood.
De Duitse soldaten hebben de buurman in een kist gelegd en deze verzegeld, hij mocht niet meer gezien worden.
De buren hebben de wagens aangekoppeld, ze mochten de kist met de buurman direct meenemen en zo kwamen ze weer in Miste aan.
De verslagenheid was groot, de hele streek was er kapot van.
Die buurman was katholiek en de begrafenis was dan ook vanuit de katholieke kerk in Bredevoort.
De kist stond voor in de kerk.
De pastoor kwam, liep rond de kist en sprenkelde weiwater op de kist.
Hij stak wierook aan en prevelde wat. Maar je kon niet horen wat hij zei.
Toen hij klaar was kregen wij een wenk om de kist op te pakken.
We moesten de kist op de schouders naar het kerkhof dragen.
Aan de kist zaten geen hengsels, misschien omdat het een Duitse kist was.
De afstand van de kerk naar het kerkhof was nog geen halve kilometer.
Toen we Bredevoort uit waren, waar nu de weg naar de Slingeplas is, hoorden we vanuit de richting Aalten vliegtuigen en mitrailleurvuur.
Snel werd de kist op de grond gezet en werd dekking gezocht.
De vliegtuigen vlogen met een donderend geraas over ons heen. Ik geloof dat er nog een tweede aanval aan kwam, maar dat weet ik niet zeker.
Er werd een poosje gewacht maar toen het stil bleef hebben we de kist weer opgepakt en werd de weg naar het kerkhof vervolgd.
Daar werd de kist op het graf gezet en de pastoor ging weer door met het wijwater en de wierook.
Opeens weer, vanuit de richting Aalten , vliegtuigen met mitrailleurvuur. We renden naar de struiken en de vliegtuigen raasden over ons heen.
Toen het weer stil was hebben we de begrafenis afgemaakt en werden we uitgenodigd om een kop koffie te drinken bij het Zwaantje.

9 april 2019

Was onze NSB-burgemeester in Staphorst geboren, de NSB-burgemeester van Haaksbergen was een Winterswijker.
De bevolking van Haaksbergen haatte hem en de president van de Rechtbank vond hem een ellendige verrader.
Vonnis: 5 jaar

8 april 2019

Probeerde de burgemeester van Aalten de Joden nog enigszins te waarschuwen, de burgemeester van Winterswijk liet ze vooral aan hun lot over.
Helemaal bont maakt het de NSB-Burgemeester van Lichtenvoorde. Hij maakt graag jacht op Joden.
Laat er 22 arresteren in Eibergen en in Wisch ook verschillende. Waarom hij dat in Wisch deed?
Omdat de Burgemeester daar toch niet Nazi-gezind was.
Hij belde de Burgemeester van Wisch daar zelfs over op: ‘Ik heb het maar gedaan voor jouw, want jij doet dat toch niet’ .

Hans Tenbergen 
Die Lamers bemoeide zich ook met Winterswijk en stuurde Bos op 28 juli 1943 een brief, waarin hij zegt ‘dat er in Winterswijk ‘honderden’ onderduikers zitten en dat de ambtenaren die hij heeft niet te vertrouwen zijn en zelfs hulp bieden aan onderduikers. Dit in tegenstelling tot Aalten waar de ambtenaren hard mee werken om onderduikers op te sporen’

8 april 2019

Helaas een trieste foto.
Gasthuisstraat
Bomschade, waarschijnlijk 21 maart 1945.

8 april 2019

Droefenis ná de bevrijding
Jaap den Bakker was geboren en getogen in een boerengezin te Klundert (Noordschans). Om aan de tewerkstelling in Duitsland te ontkomen is hij ondergedoken bij een boerengezin aan de geheel andere kant van Nederland. Bij familie Vreeman te Winterswijk (Huppel). Daar heeft hij 2 jaar als onderduiker zoveel als kon deel uitgemaakt van het gezinsleven. Eind maart werd Winterswijk bevrijd van de Duitsers.

Jaap bleef nog in Winterswijk en sloot zich aan bij de Binnenlandse strijdkrachten (N.B.S.) In die hoedanigheid ging hij ruim een week na de bevrijding van Winterswijk mee om ‘foute’ Nederlanders op te pakken. Daarbij viel een schot en werd hij dodelijk getroffen. Zo werd het feest van de bevrijding een periode van rouw.

Jacob den Bakker Is 21 jaar geworden
Geboren op 3 februari 1924 te Klundert
Overleden op 11 april 1945 te Winterswijk
Nationaal Ereveld Loenen

8 april 2019

‘Wel 200, 300 mensen brachten brood en andere etenswaren toen de trein met ons als krijgsgevangenen erin een tussenstop maakte in Winterswijk’
G.Peters (93), Winterswijkse Weekkrant, 13 sept.2005

8 april 2019

Burgemeesters:
De eerste burgemeester die fel verzet bood tegen de bezetting was Burgemeester van Walsum van Zwolle.
Hij weigert al direct inzage in het bevolkingsregister i.v.m.de Joodse bevolking en is de eerste burgemeester die al begin 1940 ontslagen wordt door de bezetter.
Burg.van Walsum’s motto was: Voor God, Nederland en Oranje.
Hij is ook diep teleurgesteld dat de Koninklijke familie het land heeft verlaten, terwijl de Nederlandse soldaten nog aan het vechten zijn. Dit laat hij landelijk ook duidelijk blijken.

NA de oorlog worden er in totaal 509 Burgemeesters ontslagen, waarvan 74 niet NSB-ers. (v.d.1000)
Een Burgemeester (Velsen) krijgt de doodstraf.
Burgemeester van Walsum krijgt na de oorlog zijn functie niet terug. Hem wordt kwalijk genomen zijn openlijke veroordeling van het verlaten v.d. Kon.familie van Nederland.
Maakte het verschil tussen NSB- burgemeesters of niet NSBers?
Nee, de bezettingspolitiek was sterk georganiseerd en werd als zodanig toch uitgevoerd. (Romijn)

8 april 2019

Liet Dr.Bos de joodse gemeenschap aan hun lot over en kon hij niet meer doen? Was het systeem welke de Duitsers hanteerden sterker?
De burgemeester van Wisch Boot durfde het wel..
Hij bood verzet, waarschuwde de Joodse gemeenschap, weigerde Joden op te pakken en nam actief deel aan het verzet. Gevaarlijk? Heel gevaarlijk.
Hij kwam op de lijst om gearresteerd te worden, maar werd tijdig gewaarschuwd door een……………………..jawel, N.S.B.-er, zodat hij tijdig kon onderduiken in 1944.
Na de bevrijding kwam hij weer terug.

8 april 2019

Het eerste wat van Gelder deed, was naar zijn huis in de Ratumsestraat rijden om de familie …………………., die dit huis hadden ‘gekocht’ van de bezetter, eruit te gooien.
De politie bood hierbij hulp.
De familie van Gelder was de dans ontsprongen.
Als een van de weinigen.
Het merendeel van hun familieleden hebben zij nooit meer teruggezien.
Zij allen waren door de Duitsers gefolterd en vermoord.
Of het vertrouwen in de mensen door dit alles is geschokt?
De van Gelders halen hun schouders op.Juist in die tijd was het duidelijk dat de mensen in groepen verdeeld kunnen worden.
En dan blijkt ook dat er zeer goede mensen zijn. Zoals allen die ons hebben geholpen bij de ontvluchting en het onderduiken.

Neem nu ons dienstmeisje JOHANNA JANSEN. Zij kwam op de morgen dat de overvalswagen voor ons huis stond, aanfietsen.
Ze maakte meteen rechtsomkeert om andere Joodse families te waarschuwen. Kijk dat zijn allemaal dingen waarvoor je ook nu nog erg veel waardering kunt hebben.

7 april 2019

Dr.Bos en Ds.Reeser zijn nooit echt een team geweest.
Reeser wilde ook zoooo graag wethouder worden, maar Bos wilde hem niet.
Bos zei eens tegen een Winterswijker:
‘Ga je nog naar de lezing van Reeser?’

De man antwoordde:
‘Daar wil ik niets mee te maken hebben’

waarop Bos antwoordde:
‘Je hebt gelijk, waar die man een hart zou moeten hebben, heeft hij een blikken tabaksdoos’
Bos was ietwat beschonken op dat moment, maar dat was hij vaker en stond hierom bekend.

7 april 2019

Lichtenvoorde had als katholiek dorp zeer weinig NSB-stemmers in 1939.
‘Slechts’ 24. Iets meer dan een half procent.
De aanhang was dan ook zeer laag.

Winterswijkse NSB-ers (16) zouden de Lichtenvoordenaren wel op andere gedachten proberen te brengen ( folders verspreiden met Nat.-Soc.informatie) in augustus 1941, maar werden net zo hard Lichtenvoorde weer uitgewerkt.
De Winterswijkse NSB-ers hadden geluk dat de politie een oogje in het zeil hielden, anders……………………..
Lichtenvoordenaren kregen het sowieso al niet makkelijk, ze kregen een zeer fanatieke NSB- Burgemeester.

7 april 2019

Bahhhhh…………nog de fiets niet terug 
1944:
Mevr.Blekkink-Toebes uit Lichtenvoorde heeft net haar bonkaarten opgehaald in Winterswijk.
De geallieerden zijn al in opmars.
Op haar terugweg wordt ze tegen gehouden door Duitsers en een Duitser eist haar fiets. Snel weet ze nog de bonkaarten uit de fietstas te halen, maar haar persoonsbewijs vergeet ze.

28 jaar later:
1972:
Uit St.Oedenrode ontvangt zij nu een brief, met daarin…….haar persoonsbewijs uit 1944
De brief komt van een Mevr.v.d.Hurk uit die plaats.
Hoe zij eraan kwam?
Haar man had tijdens een bezoek aan Kassel in Duitsland een Duitser gesproken en vertelde dat hij uit Nederland kwam.
De Duitser overhandigde hem het persoonsbewijs en vertelde hem hoe hij er onrechtmatig in 1944 aangekomen was.
Mevr.v.d.Hurk heeft toen gezorgd dat deze weer bij mevr.Blekkink terecht kwam.
Mevr.Blekkink was heel blij met het oude persoonsbewijs

6 april 2019

Tweede helft 1942 en eerste helft 1943 werden alle Joden afgevoerd.
Dr.Bos zei nog tegen de dames Poppers, dat het tijdelijk zou zijn het kamp. Ze konden de sleutel bij hem inleveren en bij terugkeer terug ontvangen.

Echter op 18 augustus 1943 (4 mnd.later) stuurt hij een brief:
(Aanpassingen door mij waar het namen betreft-Hans)

Aan den heer Beauftragte beim Reichskommissar fur die provins Gelderland
Huize Angerenstein.
Arnhem

Winterswijk,18 augustus 1943

Onderwerp:
Verdeeling meubilair Jodenwoningen.

1. In antwoord op Uw in margine aangehaald schrijven, deel ik U mede, dat de inventarisering van jodeninboedels is geschied onder leiding van den heer J.B.Schaffeld, Ortsgruppenleiter der N.S.D.A.P. en mij.
Met het daadwerkelijke inventariseren zijn belast de Rijksduitscher de heer J.Th.Angenendt, lid N.S.D.A.P. en de Nederlander …………. lid N.S.B. beiden wonende te Winterswijk.

2. Van alle geinventariseerde inboedels zijn volledige lijsten aangelegd, geen inventarisatie heeft nog plaats gevonden van de inboedels van:
B.Poppers, Spoorstraat 44, D.Schielaar,Spoorstraat 36, Wed.L.Goedhart, Meddoschestraat 15, W.Humberg, Henxel 51, J.de. Leeuw, Groenloscheweg 50, I.Hemelrijk, Wooldstraat 40.
De inventarisatie kon nog niet plaats vinden wegens langdurige ziekte van (N.S.B.er)

3.Met mondelinge machtiging van Dr.Meinhardt zijn door den heer Schaffeld en mij goederen, waarvan het noodzakelijk was, dat ze goed werden onderhouden, in bruikleen gegeven aan personen van wie een zoodanig onderhoud mocht worden verwacht, dat achteruitgang van den staat, waarin die goederen zich bevonden, werd voorkomen.

Opgemerkt wordt overigens, dat de heer H.Stein, hoofd der Duitsche School, alhier, verschillende goederen ten behoeve van diens school in beslag heeft genomen, waarbij hij zich heeft beroepen op een hem door Dr.Meinhardt, verleende machtiging.
In hoeverre of deze goederen voor de Duitse school waren bestemd, staat niet te mijner beoordeeling.

Ten slotte bericht ik U, dat door de heer ………………., alhier, naar hij mij mededeelde in overleg met Dr.Meinhardt, voor de behartiging der belangen van het jodenmeubilair door den heer Schaffeld en mij reeds eenige schikkingen zijn getroffen voor het beschikbaar stellen van meubilair ten behoeve van ……………, weduwe van een in de oorlog gevallene (N.S.B-er, Oostfront), en van Mej……….. ,wier man oorlogsinvalide (N.S.B.er.) is.

4. Het niet-verdeelde jodenmeubilair bevindt zich gedeeltelijk in de jodenwoningen, gedeeltelijk in de leegstaande fabriek van de firma Zwanenberg, Woold 221, alhier.
De afsluiting van de fabriek is onvoldoende, echter wordt deze bewaakt.

5. Gedurende de zomermaanden is de opslag zoodanig, dat geen gevaar voor bederf is te duchten.
Voor de wintermaanden bestaat die zekerheid niet, zoodat het in ieder geval gewenscht is, dat het meubilair voor den a.s. winter wordt opgeruimd.
De Burgemeester van Winterswijk

6 april 2019

EEN DAVEREND APPLAUS
Dr. Bos bij zijn installatie:
‘Onderwijzend personeel zullen geen gelegenheid krijgen de Nationaal-socialistische levensbeschouwing te saboteren’
Een DAVEREND APPLAUS volgt van de aanwezige NSB-vrienden.
Het onderwijzend personeel krijgt later bijscholing in de nazistische leer. Ds. Reeser krijgt die taak.
Ds. Reeser wordt met
Een DAVEREND APPLAUS ontvangen, wat hij zeer kon waarderen.
Echter bij iedere zin, volgde wederom een DAVEREND APPLAUS.
Toen hij zich ook nog eens versprak, kreeg Ds.Reeser zelfs met een staande ovatie een DAVEREND APPLAUS.
Hij ging er vandoor.
De bijeenkomsten met onderwijzend personeel is bij 1 gebleven.

6 april 2019

De Joodse slager D.Blom die de oorlog overleefd heeft.
Nieuwe Winterswijkse Courant
02-06-1947
Een oude vordering
De in Brookline(Amerika) wonende en tijdelijk hier verblijfhoudende D.B. deed aangifte bij de Politie van vermissing van een personenauto, die de Duitser K in 1942 gevorderd had, uit de eigendommen van zijn vader die in een concentratiekamp in Duitsland is overleden.
De politie zal haar best doen het eigendom alsnog te achterhalen.

5 april 2019

Op de valreep:
NSB
Algemeene ledenvergadering
ZONDAG 18 FEBRUARI 1945 aanvang 14.30 uur
Gebouw De Eendracht
Spreker: Wnd Districtleider Kam. J.J.v.d.Hout
Afz: Groepsleider NSB Winterswijk.

3 april 2019

Bij de inval bij verzetsman Henk Baarschers moest een zeker persoon (NSB-er en Landwacht) de wacht houden bij het politie-bureau, zodat de politie deze mensen (verzetsstrijders) niet kon waarschuwen.

2 april 2019

20-09-1946
De onderwijzer ……………… uit Winterswijk was van mei tot september 1941 lid der NSB geweest.
Bedankte omdat Nederlandse kinderen naar de Duitse school gingen. Tot mei 1942 steunde hij de beweging nog wel financieel, doch hield hiermee op in verband met de Jodenvervolging.
Verder was hij lid van de NVD en het Opvoedingsgilde. Ouders van zijn oud-leerlingen hadden een adhaesiebetuiging aan het Tribubaal gezonden. Uit alles bleek, dat verdachtes politiek niet fout was geweest, maar het een erge slapeling was.
Het Tribunaal veroordeelde hem tot internering voor de tijd in voorarrest doorgebracht, ontzetting der kiesrechten, alsmede verbeurdverklarng van een bedrag van f 100

31 maart 2019

31 maart 2019

Af en toe stopte de colonne om te eten en te tanken. Ik heb toen een grote stommiteit begaan. Tijdens zo’n pauze kwam een Amerikaanse soldaat naar me toe met een grote lap stof. Meterslang en breed. Prachtige zijde van een parachute. Ongelofelijk! “Hier, dit is voor jou”. Maar ik wou het niet hebben, want de stof was aan één kant een beetje vies. Achteraf spijt als haren op mijn hoofd. Wat voor schitterende dingen had moeder daarvan kunnen maken.
Riet Addink

31 maart 2019

Tegen 6 uur ’s morgens werden we wakker. M’n vrouw vroeg:
‘Ga eens even kijken of bakker Paalman nog een brood voor ons heeft’. Ik ging de kelder uit en wandelde door de Misterstraat naar bakker Paalman, die woonde waar nu het babyhuis is.
Het was onwezenlijk stil in het dorp.
Even later werd echter de stilte verscheurd door twee Duitse soldaten, die met een motorfiets door de Misterstraat knalden.
Bakker Paalman zat ook in de kelder, maar hij had nog wel een brood voor ons. Natuurlijk bepraatten we nog even met elkaar hoe het nou zou staan met de oorlog.
Daarna wandelde ik weer naar huis. Dicht bij huis gekomen kwam er weer een motorfiets door de straat, maar nu waren het Engelse soldaten.
‘Do you speak Englisch’, vroegen ze. Dat deed ik. Toen zag ik ook dat ze een Duitse motorfiets hadden.
’t Leek wel dezelfde als waarop me straks die Duitsers waren gepasseerd. ‘Oh, we just shot two Germans’, zeiden ze toen ik vroeg hoe ze aan die motorfiets kwamen….
Ze hadden de Duitsers neergeschoten. Later in die ochtend kwamen ze nog eens weer door de straat en toen heb ik weer met hun gesproken. Toen kwamen er van alle kanten mensen toelopen en is deze foto gemaakt.

31 maart 2019

Mijn broer Bernard ging s’morgens met de transportfiets, achter de Tommies, naar Rietmolen toe om mijn vader op te halen. Toen die s’morgens terug kwam in Winterswijk had hij zijn mooie glimmende spoorwegpet weer op die Bernard voor hem had meegenomen. Ik was trots.Het werd een groot feest. Ze dronken Franse wijn uit een houten kist die Bernard had meegenomen uit de Tuunte. Bernard wilde nog de Nederlandse vlag ophangen bij Leemrijse, maar hij mocht van mijn vader niet meer de ladder op, omdat hij teveel gedronken had
Antoon Olthof

31 maart 2019

Sleutel zoek
Hemink op de markt die normaal in het bezit van de sleutel van de kerk was, had hem nu niet. Wat te doen? Omdat de kerk gemeentebezit was, gingen we naar het gemeentehuis. Daar was toendertijd ook het politiebureau. Gunnink, de wachtmeester, opperde contact op te nemen met de dienst gemeentewerken in de Spoorstraat. Daar zou de vlag zich kunnen bevinden. Dat bleek inderdaad het geval te zijn. Hij bevond zich bij de gemeentelijke timmerman Huiskamp. We hebben toen korte metten gemaakt met het feit, dat de sleutel van de kerk nog steeds zoek was.
Jan Wassink van de smid in de Ratumsestraat werd erbij gehaald en die heeft met een breekijzer de kerkdeur geopend. Met ons begonnen ook Wassink en nog een paar anderen de beklimming van de kerktoren. Dat gebeurde onder het zingen van vaderlandse liederen als het Wilhelmus en Piet Hein. De mensen op de begane grond zongen die liederen ook.

Gevaarlijk
In de torenspits moest eerst, op een zeer klein oppervlak, de vlag aan de stok worden bevestigd. Dat ging nog wel. Maar toen volgde het zwaartse en – zo bleek – gevaarlijkste onderdeel van de klus. De vlaggestok moest ver naar buiten worden gestoken om hem op zijn plaats te kunnen bevestigen. De wind kreeg vat op de vlag, waardoor we met de vlag en al naar beneden dreigden te zwiepen.

Het was een erg pakkende gebeurtenis, toen we de vlag konden zien hangen. We zijn nog even aan de Wooldse kant op de trans blijven staan en zagen daar beneden ons de vreugde bij de bevrijde Winterswijkers. Dat was erg indrukwekkend. Voor zeer veel burgers was het een moment dat hen de tranen over de wangen deed lopen. Er werd gewuifd en gejubeld. Het was toen omstreeks negen uur in de ochtend.
Later bleek, dat die wapperende vlag voor de mensen in de buurtschappen het teken was, dat Winterswijk bevrijd was. Voor deze vlagoperatie hebben wij nog weer later door experts door de benen gehad. Ons werd voorgehouden, dat de Duitsers die zich nog aan de Groenlose kant van Winterswijk bevonden, met afstandsvuur de torenspits er wellicht af hadden kunnen schieten.
Dat na zo’n vier jaar Duitse overheersing de Nederlandse vlag kon worden uitgestoken, was een belevenis die je door het hart ging. Een heel groots moment. Behalve een uiting van grote vreugde, was het ook een uitbarsting van emotioneel pijnlijke gevoelens die veroorzaakt waren door de verschrikkingen die door de Duitsers waren aangericht.

31 maart 2019

31 maart 2019

DE BEVRIJDING

31 Maart 1945, Winterswijk bevrijd
Vijf jaren voorbij, dat veel ellende bracht
Wat waren de mensen nu allemaal verblijd
Hier hadden ze lange tijden op gewacht.

Vijf lange jaren van onderdrukking
Onbeschrijfelijk leed geleden
Dood en verderf waren niet gering
In Winterswijk, andere dorpen en vele steden.

Jodenvervolging, gewelddaden
Hongerwinter of zelfs een bombardement
Veel verzetsstrijders ook verraden
Ieder van ons heeft wel een slachtoffer gekend

Pijn, verdriet en angstige jaren
Het was een hele moeilijke tijd
Miljoenen hebben dit ervaren
Toch verloor een ieder deze strijd.

Ook Winterswijk had vele donkere dagen
Veel inwoners kwamen nooit meer terug
Joden, soldaten, verzetsstrijders die we nooit meer zagen
Het voelde voor een ieder als een dolk in de rug

Nu, 74 jaar vrijheid gedenken
Dat er nooit weer oorlog mag ontstaan
Moge de toekomst ons blijvend vrede schenken
Zodat we allen veilig verder mogen gaan.

Laten we de bevrijders blijven waarderen
En allen die hun leven lieten in die strijd
Blij dat wij nu in vrijheid mogen verkeren
Tonen wij naar hen onze grote dankbaarheid.

Winterswijk bevrijd, nu 74 jaar
Van donkere terug naar lichte tijden
Van geleden tot weer genieten met elkaar

31 maart 2019

’s Zaterdagsmorgens 31 Maart tegen zes uur brak er echter onder de Tommies een ware feestvreugde uit, toen zij bericht kregen, dat zij naar Winterswijk konden vertrekken, aangezien de weg nu en het gelui geruime tijd aanhield, terwijl van verschillende woningen onze fiere nationale driekleur uitgehangen werd. geheel vrij was. Ook de bewoners deelden mee in de feestvreugde en kregen artikelen, waar zij het sedert jaren buiten hadden moeten stellen, zoals sigaretten, chocolade, thee, etc.

Ondanks de weinige slaap, die de Winterswijkers ’s nachts genoten hadden, waren velen al weer vroeg buiten om eens poolshoogte te nemen. Er werd verteld, dat de Tommies al in het dorp waren, doch niemand had ze persoonlijk gezien en dus was het maar weer afwachten, of zij er inderdaad al waren. Wij zouden echter spoedig uit de droom geholpen worden, toen tegen zeven uur de kerkklokken, voor zo ver deze nog aanwezig waren, weergalmden en het gelui geruime tijd aanhield, terwijl van verschillende woningen onze fiere nationale driekleur uitgehangen werd. Het enthousiasme kende geen grenzen meer! Iedereen liet zijn woning in de steek en begaf zich naar het centrum van het dorp om daar meer uitgebreid nieuws te horen. Overal werd gezongen en gesprongen, drukten velen elkaar veelbetekend de hand, kortom het was feest.
De oranjevlaggetjes werden te voorschijn gehaald, knoopsgatinsignes werden opgedaan; het gehele dorp was in feestkleedij en baadde in een zee van Oranje en Rood – Wit – Blauw. Winterswijk was met een slag van stil dorp tot een feestvierende stad omgetoverd. De straten waren gevuld met een jubelende menigte, waaruit hoera’s opklonken, wanneer er een of andere plaatsgenoot, die sedert geruime tijd van het toneel verdwenen was, weer te voorschijn kwam.

30 maart 2019

WINTERSWIJKSE COURANT
WOENSDAG 15 MEI 1940
De Duitsche Zomertijd ingevoerd met ingang van heden 15 Mei
Dit komt hierop neer, dat alle uurwerken
1 UUR EN 40 MINUTEN VOORUIT
gezet moeten worden.

30 maart 2019

DE BEVRIJDING NADERT

Ook des Vrijdags konden wij de gehele dag het terugtrekken van de Duitse troepen gadeslaan, waarbij opviel, dat de soldaten geen van allen veel plezier hadden, getuige hun strakke gezichten. Zij namen slechts de allernoodzakelijkste bagage mee en ontdeden zich van iedere luxe. Zo kon het gebeuren, dat zij tot grote voldoening van de jeugd biscuits, snoep en andere zoetigheden aan haar ging uitdelen. Veel tijd hadden ze overigens niet, want zij wilden direct terug naar Duitsland, waarbij ze meestal de grens bij Vreden overstaken.

Het front was waarschijnlijk al dicht bij Winterswijk, daar de meeste soldaten hun camouflagekleren aan hadden, de helmen groen hadden gemaakt met gras en vaak roetzwarte gezichten hadden.
Zij zagen er allen zeer vermoeid uit en waren de laatste dagen misschien wel aan een stuk door in gevecht gewikkeld geweest. Verder was het in het dorp, de omstandigheden in acht genomen, betrekkelijk rustig. Wel was het dreunen der artillerie te horen en waren er regelmatig vliegtuigen, meestal Jabo’s in de lucht, doch er deed zich niets bijzonders voor.

Dat zich bij de Duitse Weermacht niet uitsluitend volwassen soldaten, doch ook kleine jongens bevonden, die eigenlijk nog thuis bij moeders pappot hoorden, zagen wij ’s middags.
Wij waren op dat ogenblik juist op de hoek van de Zonnebrink – Ratumsestraat, waar wij geregeld de groepjes soldaten, die het hazenpad kozen naar Duitsland, langs zagen trekken.
Tegen vier uur kwam er weer zo’n groepje aan, bestaande uit ongeveer 20 in camouflage gehulde soldaten, die eventjes op de hoek uitrustten , waarbij ze zich van al hun bagage ontdeden. Toen ze daar zo een kwartiertje gezeten hadden, laadden zij hun pakken, voor zover mogelijk, op hun fiets, de enige, die ze bij zich hadden. Onder hen bevond zich een soldaat, die er niet ouder uitzag dan 15 a 16 jaar. Hij kon zijn bagage niet kwijt worden en vroeg nu aan zijn “kameraden” of deze hem wilden helpen, doch al zijn smeken hielp niets. Dit werd hem blijkbaar te machtig, want hij barstte in tranen uit. Dit vonden de anderen toch wel te erg en er werd besloten zijn bagage over de gehele troep te verdelen.

Toch zag het er voor ons dorp niet al te gunstig uit, daar de Duitsers, vooral op de Misterweg, nog niet veel aanstalten maakten om te vertrekken; er werden daar namelijk verschillende stukken artillerie, pantserafweergeschut, enz. opgesteld, maar het was een verheugend teken, toen zij ’s avonds de aftocht bliezen. Nu viel ook in Zuidoostelijke richting soms het korte ratelen van mitrailleurs te horen. Het was, zoals later bleek, het mitrailleurvuur van de Engelse tanks in het Woold.

Daar we ons die dagen niet in het Woold bevonden, moeten wij hier gebruik maken van gegevens, die enkele bewoners van deze buurtschap omtrent het verloop der gebeurtenissen ons enige dagen na de bevrijding gegeven hadden.
In de nacht van Donderdag op Vrijdag aren er enkele Duitse officieren in het Woold gekomen, die echter ’s morgens al weer vertrokken. Spoedig daarna kwam er een Majoor, die een afdeling soldaten achterliet om alles langs de grens in staat van verdediging te brengen. Zouden er nu toch zware gevechten volgen? Dit zou inderdaad het geval zijn.

Tegen tien uur gingen diverse bruggen, die in de buurt van het front lagen de lucht in en was het een ieder duidelijk, dat de strijd spoedig een aanvang zou nemen, daar de Duitsers zich in de bossen, in sloten en greppels verschanst hadden. Zij waren dus blijkbaar van plan hun huid zo duur mogelijk te verkopen. Daar was reeds in de omgeving van “De dikke Boom” het ratelen van mitrailleurs te horen uit de richting Duitsland en dus waren de Engelse tanks in aantocht. Veiligheidshalve kozen de meeste bewoners nu de verstandigste weg n begaven zich naar de diverse schuilkelders, om daar althans enigszins veilig te zijn tegen granaatvuur, mitrailleurkogels en derglijke gevaarlijke projectielen. Nadien is het in het Woold niet meer rustig geweest. Aanhoudend was langs de grens, waarschijnlijk nog in Duitsland, het geknetter van de mitrailleurs te horen.
Het kwam misschien van de Engelse tanks, die de bossen afzochten naar eventueel nog verborgen Duitsers.

Elk moment waren dus de eerste tanks te verwachten en ja, tegen elf uur kwam de eerste Engelse tank, die op Hollands gebied in de omgeving van Winterswijk is te zien geweest, aangerold.
Het was voor de bewoners, die zich waarschijnlijk van te voren al vele voorstellingen van deze kolossen gemaakt hadden, een machtig gezicht, toen daar door de zandwegen, want over de grote weg ging het toen nog niet, de eerste tanks van onze bondgenoten aan kwamen waggelen, den vijand tegemoet, of beter gezegd, achterna, want de meeste troepen waren allerlijl vertrokken.

Het was voor de bewoners een moment om nooit te vergeten. De troepen werden bij hun acties steeds begeleid door de Jabo’s , die de gevechten op de grond stevig ondersteunden en de Duitse troepen onder vuur namen. Ook in andere delen van het Woold, namelijk in de omgeving van de houtzagerij Te Winkel, begon het om deze tijd aardig te spoken. Hier heeft het mitrailleren de gehele dag, zij het met tusschenpozen voortgeduurd.

Dat de strijd hevig geweest is, blijkt wel uit het feit, dat er zes gevechtswagens vernietigd werden. Het is echter niet in vergelijken met de hevigheid, waarmede de strijd in het eerstgenoemde deel van het Woold gewoed heeft. Na elf uur kwam hier regelmatig geallieerd oorlogsmateriaal voorbij, waaronder veel tanks. Tegen twee uur verschenen de eerste infanterietroepen, die allen tot in de perfectie uitgerust waren.
Iedere tien tot twaalf soldaten waren voorzien van een luister- en zendapparaat, zodat de troepen steeds onderling contact hadden en berichten konden uitwisselen. De tanks reden nu ook over de harde weg en gingen de weg tusschen “De dikke Boom” en “De dikke Steen” op. Verscheidene waren er reeds gepasseerd, toen tegen twee uur enige Duitsers, die zich blijkbaar schuil gehouden hadden, de boerderij van den heer Te Selle op “Veldboom” in brand staken, waardoor een grote rookontwikkeling ontstond. Nu verschansten zij zich in de sloot langs de weg en maakten daarbij gebruik van de rook, zodat de Engelsen hen niet waar konden nemen.Vanuit deze sloot namen zij de Engelse tanks onder vuur met hun “Pantzerfaust”, waardoor er totaal zeven verloren gingen. Een eind verder werden nog een tank en een pantserverkenningswagen vernietigd. De gevechten waren hier dus kort, maar hevig geweest.

In de namiddag kwam een lid van de Ondergrondse ons vertellen dat hij opgebeld was vanuit Bredevoort, waarbij hem medegedeeld was, dat daar reeds de eerste Engelse tanks waren gesignaleerd vanuit de richting Aalten. Deze hadden echter rechtsomkeert moeten maken, daar de bruggen inmiddels door de Duitsers opgeblazen waren.

Wij waren natuurlijk allen zeer opgewonden en kregen haast tranen in de ogen van blijdschap, daar de Geallieerden dus nu slechts zes a zeven kilometer van ons verwijderd waren, tenminste als dit bericht op waarheid berustte. Er waren diverse factoren, die er op wezen, dat de bevrijding thans wel heel dicht voor de deur stond, zoals het mitrailleurvuur, dat wij overdag gehoord hadden, alsmede het terugnemen van de Duitse stellingen aan de Misterweg; verder stegen in de vroege avonduren dikke rookwolken op uit de richting van het spooremplacement. Daarbij werden we opgeschrikt door een scherp gefluit, dat geregeld door het luchtruim weerklonk. Het was weer eens een nieuw geluid, waarmede we kennis maakten en juist deze onbekendheid maakte iedereen angstig.
Velen meenden, dat het het gieren van artilleriegranaten was, doch met zekerheid wist niemand dit te zeggen.
Even daarna ging de politie rond om zoveel mogelijk te waarschuwen binnen te blijven, hetgeen een groot gedeelte van de bevolking echter al uit zich zelf gedaan had. Zouden de rookwolken veroorzaakt zijn door inslaande granaten? Dit bleek niet het geval te zijn; zij werden namelijk veroorzaakt door het in brand steken van Duitse kanonnen, die opgesteld stonden bij houthandel Meerdink aan de Parallelweg. Onze beschermers hadden dus blijkbaar geen gelegenheid meer om deze naar elders te vervoeren. Het was dus wel hoopgevend. Maar hoe zouden wij de nacht moeten doorbrengen?

Het was lang niet onwaarschijnlijk, dat ons dorp onder artillerievuur zou komen te liggen en verscheidene bewoners achtten het daarom veiliger de nacht maar in de kelder door te brengen. Toen wij later op de avond steeds weer opgeschrikt werden door het weerklinken van hevige explosies, namen nog vele anderen dit besluit. Het was echter hoofdzakelijk explosies, die veroorzaakt werden door het opblazen van diverse bruggen rondom ons dorp. Het ratelen van de mitrailleurs was steeds duidelijker te horen, hoofdzakelijk uit de richting Woold – Miste.
In deze richting stonden ’s avonds en ook ’s nachts twee strakke lichtbundels, waarschijnlijk van Engelse zoeklichten.
Dat er in het Woold wel gevochten werd, konden wij eveneens opmaken uit het feit, dat de lucht die kant uit geel – rossig was en er moest dus hier of daar brand woeden.
Ook viel nu heel geregeld het gegier van granaten te horen. Winterswijk was dus reeds een week na de overtocht over de Rijn frontstad geworden.

Hoeveel schrik en angst de Winterswijkse ingezetenen echter hadden voor oorlogshandelingen, toonden zij des nachts. Tegen middernacht lekte namelijk het nieuws uit, dat de terugtrekkende Duitsers geen kans gezien hadden, om voorraden levensmiddelen, tabak en andere goederen, die opgeslagen waren in diverse grote gebouwen in onze gemeente, mede te nemen.
In hun overijlde aftocht was het hun zelfs niet gelukt om de betreffende complexen, met de zich daarin bevindende voorraden, te vernietigen, hetgeen spoedig in het gehele dorp bekend werd.
Toen er dan ook geen Moffen meer te bekennen waren, togen verschillende personen op het pad om zich het een en ander, wat van hun gading was, te “organiseren” .
Alle gevaren trotserend, begaven de mannen zich met kruiwagens, bakfietsen en zelfs handkarren op weg om de gebouwen leeg te slepen, hetgeen dan ook volledig geschiedde. In enkele gevallen hadden de Duitsers nog getracht de voorraden te vernietigen door de gebouwen in brand te steken, doch enkele actieve Winterswijkers wisten deze brandhaarden te blussen, zodat een ieder rustig aan het werk kon gaan.
Het bleef echter een gevaarlijk spel, daar er altijd nog wel Duitsers, die terug moesten trekken, konden komen, waarna ze natuurlijk tot terreurmaatregelen over zouden gaan. Zo ver is het gelukkig echter niet gekomen.

In het Woold waren Vrijdagsavonds grote hoeveelheden oorlogsmateriaal, als tanks en auto’s, aangekomen, blijkbaar alle met het doel Winterswijk. Dat dit inderdaad het geval was, bleek toen ze bij Te Brummelstroete stukken gschut opstelden, waarmede, zoals men ons vertelde, Winterswijk onder vuur genomen moest worden, indien de Duitsers zich daar niet overgaven.
Als versterking waren er voorts nog 25 tanks opgesteld, die voor hetzelfde doel gebruikt moesten worden.
Morgen de GROTE DAG

30 maart 2019

‘WIE HET LAATST KOMT, HET EERST MAALT’ 
De nacht voor de bevrijding zaten we weer in de schuilkelder bij Lamers i.v.m. de bombardementen. Opeens gingen vele mannen naar buiten en vertelden dat de Duitsers vertrokken waren. Ik er natuurlijk ook achteraan. De vrouwen bleven in de kelder.
Iedereen ging richting de Tuunte, omdat we wisten dat de Duitsers daar de grote opslag hadden van levensmiddelen. Bij Heezen heb ik snel een handkarretje “gejat” die van Zegelink was en ging ook richting de Tuunte. Wat ze daar allemaal wel niet hadden aan levensmiddelen:blikken spekvet, boter, fietsbanden, teveel om op te noemen. Ik had mijn handkar dan ook snel volgepakt. Snel ging ik nog naar binnen om nog wat op te halen en toen ik weer buiten kwam…………………weg handkar. Dat vond ik zo gemeen he…!
Restte mij niets anders dan alleen wat in de handen mee te nemen.
Antoon Olthof, 2011

29 maart 2019

EN PIERRE IS OOK TERUG  10 JAAR LATER
Pierre Angelin kwam zijn redders in nood opzoeken

’t Was in augustus 1941 toen er op een avond bij Cafe Berenschot een man binnenstapte, die frans sprak en aan zijn kleding duidelijk te herkennen was als krijgsgevangene, die uit een Duits gevangenkamp was ontvlucht,
Moeder Berenschot nam de man, die er zeer afgemat uitzag, mee naar de keuken en gaf hem te eten en te drinken.
Hoe ze er verder mee aan moest, wist ze niet goed, want ze kon hem niet verstaan.
Een ding wist ze wel, deze jongeman moest gered worden. Ze belde toen Mevr. en Meneer Willink op en deze kwamen onmiddelijk.
De jongeman vertelde nu, dat hij als het mogelijk was met de trein naar Maastricht wilde en dan via Belgie naar Frankrijk.

Onze Fransman bleek in goede handen gevallen te zijn. Men gaf hem een nieuw pak, andere schoenen en een hoed.
Zijn gevangenisplunje werd in de oven verbrand. Ook werd hem zoveel Hollands geld gegeven, dat hij een kaartje naar Maastricht kon kopen.
En toen kwam het moeilijkste. Men moest hem leren zeggen in het Hollands: ‘2e klas Maastricht’.
Dit lukte en hem werd verder gezegd met niemand te praten.

Toen vertrok hij naar het station, nadat hij zijn adres in Frankrijk had achtergelaten.
Hij bleek Pierre Angelin te heten. Dit adres ging later echter verloren.
Vaak werd er later bij de Fam.Berenschot over de jonge Fransman gesproken, maar men hoorde niets meer van hem.
Men begon te geloven dat zijn reis niet gelukt was en dat hij in een der Duitse gevangenkampen was gestorven.

Een dezer dagen echter stapte aan het station Winterswijk een Fransman uit, die resoluut de Spoorstraat uitliep, de Wooldseweg op, maar toen de Kottenseweg insloeg.
Onderweg vroeg hij telkens naar een Hotel, dat bij een groot bos lag, maar de mensen verstonden hem niet.
Men hoorde wel dat het een Fransman was en men stuurde hem naar Ebbers, maar ook daar moest de vreemdeling niet zijn.

Men probeerde alle cafe’s, die bij een groot bos lagen, maar telkens schudde de vreemdeling ontkennend het hoofd.
Eindelijk dacht men aan cafe Berenschot bij de Bekendelle.
En ja hoor, eindelijk was het raak.Pierre Angelin, want deze was het, herkende onmiddelijk de mensen die hem in zijn grote nood hadden bijgestaan. Opgewonden van ontroering en dankbaarheid begroette hij de Fam.Berenschot op echt Franse wijze,

Ook de heer en Mevr.Willink werden gehaald en nu kreeg men van de dankbare Fransman het verhaal van zijn redding in kleuren en geuren.

De reis van Winterswijk naar Masstricht was goed gelukt, Hij sliep maar in zijn hoekje en hoefde zodoende niet te praten.Hij kwam de grens over en in Belgie trof hij een stoker, die hem onder de kolen in de tender verborg. Zo kwam hij in Frankrijk, waar hij tenslotte midden in de nacht bij zijn ouders aanklopte, die hun ogen niet konden geloven.
Hier kon hij echter niet blijven, want ook dit deel van Frankrijk was door de Duitsers bezet en al heel gauw kregen zijn ouders bericht, dat Pierre ontvlucht was en dat men het moest melden, als hij daar aankwam.
Onze Pierre trok nu naar het onbezette deel van Frankrijk. Door al die angst en doorgestane ontberingen werd hij tenslotte ziek en is toen een jaar in een ziekenhuis geweest.

Na zijn herstel ging hij schilderen en fotograferen en op ’t ogenblik heeft hij daaarmee behoorlijk zijn brood.
Maar al ging het hem nu goed, hij wilde toch zijn redders uit 1941, die hij nooit vergeten had, terugzien.

Het stemt tot grote voldoening, dat ook uit het bovenstaande weer blijkt , dat overal in de wereld de goede daden , die spontaan uit het hart komen niet worden vergeten., maar meehelpen om de band tussen de “verschillende volken” te verstevigen.
30 nov.1951

29 maart 2019

Watersnood Zeeland 1953 kreeg geld door Winterswijker
Mooi gebaar van ex-krijgsgevangene

In 1942 werd op een avond bij een landbouwer in Miste aan de deur geklopt. Toen de bewoners hem vroegen wat hij wilde bleek de man frans te spreken, hetgeen de landbouwer en zijn huisgenoten niet verstonden.
Hulpvaardig als ze waren, haalden ze gauw iemand die deze taal verstond en toen bleek dat de vreemdeling een Fransman was die gevlucht was uit een Duits krijgsgevangenkamp.
Natuurlijk werd de man geholpen. Men zorgde dat hij in Tiburg kwam en van daaruit ging het via Baarle nassau, Belgie weer naar huis.

De man, het was A. Bourdin, uit Ouzouer-le-marché, heeft deze hulp nooit vergeten.en ieder jaar stuurde hij aan de Winterswijker, die nu elf jaar geleden als tolk fungeerde een nieuwjaarsgroet.
In die brieven kwam steeds weer de dankbaarheid tot uiting voor de hulp die hem destijds was geboden.

Deze dagen kwam er weer een brief. Ook Bourdin had gehoord van de grote watersnood en hij verzocht het gironummer op te geven, waar hij fr. 5000 kon storten voor de slachtoffers.

In zijn brief schreef hij dat hij nu iets terug kon doen voor de hulp die hem elf jaar geleden in Winterswijk door hulpvaardige mensen was geboden.
25 Febr.1953

28 maart 2019

Er gebeuren heel rare zaken in de periode dat die Jean Francois Velle in Winterswijk korpschef is.
Buiten dat deze walgelijke nazi-aanhanger het gehele verzet oprolt, heeft hij ook heel walgelijke ‘prive- aangelegenheden’.
En alles in 4 maanden tijd.

Twee heel bijzondere ‘prive-zaken’.
Het eerste betreft Mevr. Roemer. De tweede Mevr. Trompetter.
Zal nu eerst Mevr. Roemer doen, vanavond Mevr.Trompetter.

Mevr.Roemer:
Henk Krosenbrink zegt hierover:

Op 12 juni 1944 werd bij de politie de verdwijning gemeld van de 43-jarige Duitse vrouw Roemer. Die morgen zou zij met de 60-jarige O. zijn meegegaan naar het Woold. Een week later werd zij daar dood aangetroffen. Na intensief onderzoek, geleid door Velle, volgde enkele weken later door de gestapo in Duitsland de arrestatie van de Winterswijkse O. Hij bekende het slachtoffer in het Woold met de scherpe kant van een schop om het leven te hebben gebracht. Nadien had Velle de schedel van die Duitse vrouw op zijn bureau staan. In de kaak bevonden zich gouden tanden. Velle had het hoofd meegenomen, het uitgekookt en daarna op zijn bureau geplaatst. Hij begroette het iedere morgen met een opgewekt “Goede morgen, Malina”; velen ergerden zich daaraan, Velle zei destijds zelf over die schedel; “Deze schedel is van het slachtoffer en binnenkort staat de schedel van de dader ernaast.” Toen deze zaak bekendheid kreeg, wekte dit de nodige opschudding, waarna de schedel in beslag werd genomen en bijgezet in het graf van de vermoorde op het R.K.Kerkhof.

Ru Wewer zegt hierover:

Op 12 juni werd bij de politie de verdwijning gemeld van mevrouw Roemer. Ze zou die morgen, bleek na onderzoek, meegegaan zijn met de 60-jarige Winterswijker O. Op 19 juni echter werd haar lijk in het Woold gevonden. Dr. Hulst uit Leiden verrichtte op 21 juni de lijkschouwing. Op 21 juni werd haar lichaam op het RK kerkhof begraven. Zonder schedel, want die stond als curiositeit op het bureau van Velle na te zijn geprepareerd. De dader werd in Duitsland door de gestapo gearresteerd. Toen bekend werd, waar de schedel van de vermoorde vrouw zich bevond, werd deze echter in beslag genomen en eveneens op het RK.kerkhof begraven.

Bijzonder hierbij is dat zij met een Winterswijker getrouwd is en haar schedel ………………….
Foto: Aangifte gemeente overlijden Mevr.Roemers

28 maart 2019

Het tweede bijzondere ‘prive-gebeuren’ van Jean Francois Velle.
Alles binnen 4 maanden tijd he!
Intussen heeft hij ook Tante Riek, Henk Baarschers en Wim Koenen ‘de dood ingejaagd’.
En het hele verzet opgerold.

Henk Krosenbrink zegt hierover:

Op 7 juli kwam Velle zelf in de moeilijkheden. Zijn vrouw was een paar dagen eerder uit huis vertrokken, omdat hij een verhouding had met de 29-jarige huishoudster. Die pleegde met het dienstpistool van Velle zelfmoord, omdat deze de verhouding wilde beeindigen en zijn vrouw weer thuis wilde hebben. Velle werd na deze gebeurtenis overgeplaatst. Hij werd per 1 augustus ontslagen als korpschef van Winterswijk

Ru Wewer zegt hierover:

Op 7 juli 1944 was het de opperluitenant Velle zelf die politieassistentie nodig had. Hoofdwachtmeester Renshof werd door rechercheur Odding verzocht om zich zo spoedig mogelijk naar de woning van Velle te begeven op het Weurden 55. Hij trof daar rechercheur Odding, Velle en de zwaar gewonde, 29 jaar oude huishoudster van Velle aan, die zich, volgens Velle en Odding, met het dienstpistool van Velle, dat toevallig op het bureau lag, door het hoofd had geschoten. Aanleiding tot deze zelfmoord; angst en onzekerheid omtrent de afloop van de oorlog en het feit dat Velle haar de deur had gewezen.
Enige dagen daarvoor had de vrouw van Velle Winterswijk verlaten ,omdat Velle een verhouding had met die huishoudster. Velle had wroeging over het vertrek van zijn vrouw. Hij verzocht zijn huishoudster de woning te verlaten; hij wilde zijn buitenechtelijke verhouding met haar beeindigen, omdat hij zijn vrouw weer thuis wilde hebben. Ze zei: “Nou, Jean, ik ga vanavond nog weg.” Hierop liep ze naar het bureau, greep het dienstpistool en schoot zich door de rechterslaap. Diezelfde avond overleed de huishoudster, zonder nog bij kennis geweest te zijn. Van deze zelfdoding werd door de Winterswijkse gemeenschap met gemengde gevoelens kennis genomen. Velle verzuimde de autoriteiten van dit voorval in kennis te stellen en tekende daarmee in feite voor zijn eigen gedwongen overplaatsing.

Ook bijzonder dat J.F.Velle agent Renshof (geen held en dat weet Velle) hiervoor als getuige gebruikt en aangifte laat doen.
Wel zelfmoord?

28 maart 2019

Hoe fout waren onze ambtenaren in bezettingstijd?

Bij installatie Dr.Bos als Burgemeester:
Wethouder Tenkink:
‘U zult begrijpen dat ik met zeer gemengde gevoelens mij van mijn taak kwijt u als burgemeester van Winterswijk te installeren’ (En dat voor een groot ‘Duits gezelschap’ )

Rede Dr.Bos:
Hij gaat onder andere in op het feit, dat de meeste gemeente ambtenaren niet nationaal-socialistisch zijn. Er komen vormingsuren.

Dr.Bos vraagt (in groot Duits gezelschap) een ieder te gaan staan om een plaatsgenoot te herdenken die aan het Oostfront gesneuveld is.
Een ieder gaat staan behalve oud-Burgemeester Voorink, en de wethouders Tenkink, Weerkamp en Bent.

8 april 1942:
Wethouders Tenkink, Weerkamp en Bent dienen hun ontslag in.
Eind 1944 is Dr.Bos WOEST dat heel veel ambtenaren ondergedoken zijn.

Nieuwe Winterswijkse Courant 1947:
Tijdens de bezetting zijn 33 ambtenaren ontslagen in verband met hun houding ten opzichte van de bezetter of weigering tot medewerking aan bezettingsmaatregelen.

Laten wij onze geschiedenis wel goed leren.

25 maart 2019

22 maart 2019

‘Na de bevrijding van Winterswijk op 31 maart 1945 werd de plaatselijk ondergedoken arts Blitz belast met de dagelijkse leiding. Patiënten met een besmettelijke ziekte werden ter quarantaine ondergebracht in een villa van de familie Willink op het landgoed “Gossink” in de buurtschap Henxel.’
‘Joods arts Blitz heeft ondergedoken gezeten bij familie Wilten aan de H.Mulierweg’.

22 maart 2019

Vlak voor de bevrijding kwam de Engelse piloot net op Duits grondgebied terecht en had o.a. een gebroken been.
De Duitse soldaat die het zag wilde de Engelse vlieger direct doodschieten.
Maar daar kwam een Duitse boer aangeholt en verbood de soldaat dit te doen, hem wijzende op de oorlogswetten.
‘Das darfst du nicht tun’
De boer heeft de Engelse soldaat op een karretje gezet en mee naar huisgenomen, waarna de piloot krijgsgevangene werd.

Na de oorlog heeft de Engelse piloot, wonende in Nieuw-Zeeland, zijn Duitse beschermboer opgezocht, welke altijd nog het karretje bewaard had.
De piloot heeft er nog een foto van gemaakt.
Daarna hebben zij samen een boom geplant op de plek waar hij in 1945 terecht kwam.
Voor beide was dit een onvergetelijke dag.
Uit een verhaal van Mevr.Konings-Nijweide.

19 maart 2019

Stationsrestauratie Winterswijk

18 maart 2019

Duits gezinde Winterswijkse Courant, 14-05-1943

Gevallen Engelsche officieren de laatste eer bewezen.
Op de Algemeene Begraafplaats werd Maandagmorgen met militair eerbetoon het stoffelijk overschot van een 7-tal Engelsche officieren, Vrijdagavond bij een luchtgevecht om het leven gekomen, aan den schoot der aarde toevertrouwd.
Namens het Duitsche Luftwaffen waren 7 kransen neergelegd.
Bij de indrukwekkende plechtigheid waren tegenwoordig:
Een vertegenwoordiger van de Duitsche weermacht, Dr.W.P.C.Bos, Burgemeester onzer gemeente, Ds.E.Reeser als predikant, de heer Schaffeld, Ortsgruppenleiter der N.S.D.A.P., de Gemeentesecretaris, de Inspecteur van Politie en het Hoofd van den Luchtberschermingsdienst.
Nadat de kisten waren neergelaten, sprak allereerst de vertergenwooridger der Duitsche weermacht een afscheidswoord. In den strijd, aldus deze, zijt gij gevallen en dan zwijgt het vijandschap. In Winterswijk hebt gij den dood gevonden, daar zult gij uw graf vinden. Omdat een soldatendood een eeredood is, is een soldatengraf een eeregraf. Het is de plicht van den Duitschen soldaat U een eeregraf te geven. Daarvoor is deze plaats gekozen. In opdracht der Duitsche Weermachtofficieren breng ik u deze laatste groet.
Daarop weerklonken van een vuurpeleton drie salvo’s, waarop de heer Reeser een kort woord sprak.
Nademale ’t den Almachtigen God behaagd heeft, aldus Ds.Reeser, deze mannen uit de tijdelijkheid tot de Eeuwigheid te roepen, bevelen wij henin Gods hand en bestellen hun lichaam in Gods akker. Stof bij stof, asch bij asch, aarde bij aarde, in de zekere wetenschap van de opstanding uit de dooden. Hij eindigde met de voorlezing van het Onze Vader.
De Burgemeester die hierna sprak, zeide dat de gemeente Winterswijk de nagedachtenis van hen, die gevallen zijn in de uitoefening van hun hoogsten plicht, het meest treffend kan eeren door hen een laatste rustplaats te geven op een eerekerkhof.
Daarom is een deel der begraafplaats als zoodanig ingericht.
Allen die gevallen zijn bij de uitoefening van hun heiligsten plicht, zullen daar aan den schoot der aarde worden toevertrouwd.
Daarmede was deze treffende plechtigheid afgeloopen.

17 maart 2019

Hoe maak je de boeren ‘gek’ voor de NSB?

Ja, Dr.Bos was, zoals wij allemaal weten razend populair in Winterswijk als vee-arts. En een goede vee-arts was hij.
En hij was gek met de boeren en had het echt heel goed met hen voor.
In Drenthe stond Jan Smid op. Hij richtte de Boerenbond op Landbouw en Maatschappij. Een bond voor boeren en a-politiek.
De boeren stemden altijd liberaal en Bos zat ook bij de Vrijz.Dem. Dat paste goed. De boeren stemden op hun Bos, op de Vrijz.democraten in 1931.

Maar Bos wilde meer doen voor de boeren en kwam ook hij bij de Bond Landbouw&Maatschappij van Jan Smid.
Mooier kun je het niet maken voor de boeren.

En de Boerenbond werd groot. M.b.t.de kamerverkiezingen van 1933 adviseerde de bond ook waar je beter niet op kon stemmen als boer. De liberalen (Vrijz.Dem.). De partij van Dr.Bos dus.
Dr. Bos was helemaal gecharmeerd van Jan Smid en noemde hem de ‘Wonderdokter’ voor de boeren.

Wat rest Dr.Bos? Afstand te nemen van de vrijz.Dem. en werd lid v.d. NSB, als leider Winterswijk in 1933. Samen met o.a. Ds.Reeser, die altijd volle kerken trok.

Dan begint de propaganda voor de verkiezingen van 1935 voor de NSB met Dr.Bos de grote man in Winterswijk.

Weet je hoe vaak hij een bijeenkomst heeft georganiseerd namens de Boerenbond in Winterswijk. ZEVEN KEER. tot 1935

Weet je hoe vaak hij een bijeenkomst heeft georganiseerd namens de NSB in Winterswijk. NEGENTIEN KEER. tot 1935. Gigantisch hoog.
Buurtschappen ieders 2 a 3 x, feestgebouw, Harmonie etc.
Zelfs een feestavond, propaganda op de markt en een eigen ‘Clubhuis’.

In de raad regelt hij zelfs nog een veeteelt-subsidie voor de boeren. Wat wil je nog meer?

En hij laat zelfs Mussert drie x opdraven in Winterswijk en ook Graaf d’Marchant komt.

Maar er gaan geruchten dat ze anti-semitisch zijn. Dus vragen de boeren het nog zelfs vlak voor de verkiezingen.
29 januari : De Harmonie: De Marchant: ‘Onzin’
6 maart: Feestgebouw: Mussert: ‘Onzin’
Vlak voor de verkiezingen adviseert een groep Boeren in de krant nog om op Dr.Bos te stemmen. Hun adviseur.
Afz. Een groep boeren- niet lid van de NSB.

En dan mag je de volgende dag stemmen:

Ja, dan halen ze dus heel veel stemmen binnen
-Dr.Bos hun top vee-arts
-Dr.Bos hun leider Boerenbond
-Dr.Bos komt 7 x zijn verhaal vertellen als leider Boerenbond
-Dr.Bos komt 19 x zijn verhaal vertellen als leider NSB
-De NSB is een gewone partij zegt Marchant en Mussert en niet anti-semitisch.
-De Boerenbond adviseert niet meer op Lib. te stemmen.
-Dr.Bos doet veel voor Pluimvee club (groot) en Ruiterclub.
-En zelfs de populaire Dominee zegt dat dit de juiste keuze is.

Ja, 20,4% stemmen NSB, maar eigenlijk gewoon op hun man, hun leider, hun held…..Dr.Bos.
En na 1935 veranderd alles.
De NSB verandert en het Boerenverstand begint te werken.

16 maart 2019

Ja, we waren bevrijdt en de jongens wilden te voet wel eens gaan kijken hoe plat Bocholt gebombardeerd was.
Tegen de avond kwamen ze terug en Herman kwam vol trots met een fiets het erf oprijden. Een Duitse fiets, dat zag je zo aan het model.
Het was een goeie fiets, zo waren wij het niet meer gewend.
Vader vroeg hoe hij er aan was gekomen.
Euhhh……Herman voelde zich een beetje ongemakkelijk…euhhh…..de fiets stond onbeheerd en euhhh.. d’r was niemand in de buurt.
Vader vond het niet netjes, maar Herman mocht de fiets houden.
Henk Krosenbrink

15 maart 2019

Samen met Dirk Huitink uit Bredevoort fietste ik over de Misterweg en kwamen wij een paar Duitse militairen tegen.
Dirk stak zijn rechterarm vooruit en riep i.p.v. ‘Heil Hitler’ ,
‘Drei Liter’.
Dat namen ze niet en Dirk kreeg een paar geduchte klappen.
Toen konden we weer doorrijden. We waren nog jong.
Henk Krosenbrink

14 maart 2019

Nu ik kom er een tegen, in Bocholt geboren, 1924 die mee geholpen heeft aan de grootste fusillade in Friesland van 20 inwoners. Een echte collaborateur. Op 22 januari 1945. Woonachtig in Aalten

Het executie-peleton bestond uit 4 Duitsers (hoge rang), 7 Belgen en 2 Nederlanders, waaronder de Winterswijker.
Hij was er verantwoordelijk voor, dat vele onderduikers en verzetsstrijders in handen van de Sicherheitsdienst (S.D.) vielen.

Velen van hen kregen de doodstraf nadien.
Ook gekeken waar de inwoner uit Aalten gebleven is:
Hij is een maand later al overleden op 24-02-1945 door ziekte te Apeldoorn.

Wilhelm Derksen, beroep:Rottenfuhrer – aan ziekte overleden, 24-02-1945 te Apeldoorn .

13 maart 2019

Ja, wij zeggen altijd wel laten die Duitsers eerst die fiets van oma maar eens terug brengen.

April 1945 komen nml. veel klachten binnen bij de Town-Major op het gemeentehuis van Winterswijkers die hun fiets hebben uitgeleend aan geallieerde militairen en die niet hebben terug ontvangen.

Hoe de Town-Major (de bevrijder) hier op reageerde?
1 Mei 1945 Nieuwe Wint.Corant:
De Town-Major accepteert geen klachten.

13 maart 2019

Dan ben je 5 jaar opgejaagd, ondergedoken geweest in het Korenburgerveen,gevlucht, ondergedoken in het westen.

Iedere dag weer die angst. Dag in, dag uit……………van ‘jij moet ook in die trein naar Auschwitz’ …………………..
en dan , dan ben je gewoon weer vrij…….niet verboden voor Joden meer.

VRIJHEID
Hoe zal dat gevoeld hebben?

18 mei 1945

12 maart 2019

Kijk, dit blijft een bijzonder bericht.
De SIPO te Arnhem stuurt een bericht naar de Wint.Politie dat er 33 Joden ’s nachts gearresteerd moeten worden op 7 oktober 1941.

En als je ‘baas wat vraagt doe je natuurlijk je best’
Zo moeilijk moest dat natuurlijk niet kunnen zijn ’s nachts.
Tot dan hadden de joodse inwoners nog weinig te vrezen gehad.
Maar wat doe je?
Je stuurt ’s nachts gewoon een bericht terug om 02.30 dat ‘van de joden in kwestie ‘niemand is aangetroffen’.

Ja, toen was de SIPO waarschijnlijk boos. De volgens morgen om 07.00 kwamen ze zelf. 6 van de 33 kregen ze in handen.
Deze 6 kwamen binnen een maand om te Mauthausen en was eind 1941 ook bekend in Winterswijk.

12 maart 2019

4 Febr.1943
‘O, we moeten v.d. Duitsers rouwen omdat Stalingrad gevallen is’ , zei hij met een lachend gezicht.
Aaaiiiii, dat had hij beter niet kunnen zeggen met die fanatieke NSB-er in de buurt.
Nu moest hij naar Vught, daarna naar kamp Dachau en pas 28 maand (na de bevrijding dus) later is hij bevrijdt door de Amerikanen.
Ja, het was wel oppassen wat je zei in die tijd.
Betr.Hoofd v.d.school Meester Wilterdink

10 maart 2019

Ik vroeg vanmorgen wie die geboren Winterswijkse A.W.Bos in Driebergen is, wie evenals Tante Riek lid was van het hoofdbestuur v.d.Bond van Gereformeerde Vrouwenverenigingen.
Zij was nml.degene die Tante Riek overtuigde om hulp aan Joden te bieden. Door haar initiatieven ziet ook Tante Riek een mogelijkheid haar ideeen over verzet in de praktijk te brengen.

Wie is die A.W.BOS , Winterswijkse?
Alberta Willemina Bos, is geboren op 08-08-1900 in Winterswijk
Dochter van Jan Bos en Harmina Morgenstern uit Neede
Haar vader is 1903 overleden en haar moeder hertrouwd in 1906 met Hendrikus Johannes Wormgoor
Alberta woonde kort bij haar oom Jan Hendrik Bos,onderwijzer in Aalten, en gaat vandaar in 1916 naar Rotterdam, daar is zij kantoorbediende
Haar zus Frederika Hermina is in 1899 geboren in Neede en in 1919 getrouwd met Johannes van Manen, leider van het verzet in Driebergen.
Weer twee mooie Winterswijkse mensen rijker.
(Wordt vast vervolgd)
Foto: Alberta W.Bos ( Boek Eppo Kuipers)

10 maart 2019

‘DE MEISJES VAN HET RODE KRUIS’

De grote man hier achter is:
Dhr. A.Beukenhorst.

De ‘meisjes’:
Mej. Baarschers
Mevr.Commandeur
Mej.Diepenveen
Mej.A Gossink
Mej.E.Gossink
Mej.D.ter Hart
Mevr.Hemmes-te Kortschot
Mej.Hijink
Mej.Jonkman
Mej.Jolink
Mej. M.W.G.Luckman
Mej.J.G.M.Luckman
Mej.J.Piek
Mevr. A.B.Pietersen Rauwerdink
Mevr.Slijkhuis
Mej. Speelberg
Mej.Rotmans
Mej.Commandeur
Mevr. L.C.ter Haar-van Schothorst
Mevr.Ritsema-Buisman
Mevr.Willink-Bouma

De ‘jongens’
H.Kappers
A.G.Meulenkamp
Slijkhuis
Dr.Bijlsma
Verwers

Allen zijn zij onderscheiden met het Herinneringskruis van het Rode Kruis voor buitengewone werkzaamheden.
Het kon zijn dat nog enkelen waren vergeten, maar dan ook voor hen die onderscheiding.

10 maart 2019

7 maart 2019

Het aangrijpende verhaal over het liefdesstel Wolfgang Maas (24), duits vluchteling en Thea Windmuller (23) uit Winterswijk.

7 maart 2019

Ook Dr.Bos kreeg van de Engelsen een (bom)melding dat ze onderweg waren…………

6 maart 2019

Winterswijkse Politie in Oorlogstijd:
Laten we eens kijken naar het ‘oorlogsmaterieel’ welke zij tot hun beschikking hadden:
1. Het rijwiel van den Inspecteur van Politie verkeerd in goeden staat.
2. Bombergen: Voorband is slecht (buitenband)
3. Kroeze: Voor buitenband en binnenband half versleten
4. v.Drie: Ja, binnenband slecht
5. Renshof: Eenheids buitenbanden, binnenbanden half versleten
6. Kortbeek: Een binnen en buitenband half versleten
7. de Vries: Beide buitenbanden nagenoeg versleten
8. Hofman: Voorband slecht, achter goed (buiten)
9.Gunnink: voorband goed eenheidsband, achterband half versleten
10. v.d. Zwart: Ja,goed
11. Odding: 1 band zwak, andere half versleten. (buitenband)
12. Hofstraat: Voorband slecht, achterband goed
13. Reserverfiets: Slechte banden (buiten)
Buitenbanden: 11
Binnenbanden: 8
Aantal rijbewijzen: 1 v.d. Zwart
Aantal auto’s: Geen

5 maart 2019

En dan is het 1945.
En wij gaan wijzen………… 772 wijzen wij er aan en worden opgepakt.
‘De eerste’
Een mevrouw beticht van het NSB-lidmaatschap. Waarom en wat zijn de misdaden?
De moeder, wier zoon in Engeland Nederlands militair is, is tot de beweging toegetreden om gevrijwaard te worden voor inlevering van haar radio. Zij hoopt door het behoud van haar toestel ooit enig bericht te kunnen ontvangen van of over die zoon.

5 maart 2019

Winterswijk eens naast Aalten gelegd m.b.t. 1940-1945.
Is het daar nu zoveel anders geweest?
Aalten:
-Daar worden ook alle Joden ‘keurig’ geregistreerd
-Daar is ook op 8 oktober 1941 een razzia
-Daar krijgen Joden ook beperkingen en verboden
-Daar staan ook borden: ‘Verboden voor Joden’
-Daar zijn ook fanatieke NSB-ers en Jeugdstorm
-Overval, mishandeling en vernielingen door NSB-ers bij Joods gezin.
-Daar wordt de synagoge beklad en tweemaal toe brandstichting
-Daar wordt ook door de burgemeester verzocht opsporing, aanhouding en voorgeleiding van 33 Joden,
-Daar zijn ook deportaties tweede helft 1942
-Daar zijn ook deportaties eerste helft 1943
-Aalten is ook ‘Judenfrei’ april 1943
-Daar worden ook Joden verraden (3 adressen zelfs ) en 1 een geval zelfs door premie-jagers.
Twee Joods jongedames boven station. Opbrengst 15,00
Boek: Zij waren Aaltenaren als wij…….

4 maart 2019

66 Winterswijkers zijn bij de landwacht geweest.
Hun taak te Winterswijk:
-arrestatie van gijzelaars
-jacht op onderduikers
-controle op passanten.
Gewapend
Onder te verdelen in Landwachters ( geuniformeerd) en hulplandwachters (herkenbaar aan de rode band om de mouw). De meesten waren hulplandwachter.

3 maart 2019

De geschiedenis heeft ons wel degelijk iets te leren en wel daarom, omdat hij zich blijkbaar, althans in een mate, kan herhalen.
G.A.Kooy, 1964

3 maart 2019

G.A.Kooy wilde een boek schrijven over Nazificatie en Denazificatie in Nederland 1931-1945.
Maar hoe?
Totdat in 1955/1956 iemand hem de off.ledenlijst aanreikte van de NSB in Winterswijk.
De lijst belande in zijn bureaula tot 1960.

Het werd tijd voor zijn boek.
Winterswijk als ‘uitgangsgemeente’ voor zijn boek.
Winterswijk had een NSB- verleden en een grote Joodse gemeenschap.

Wie gingen er mee werken aan zijn boek? 3 groepen
– Anti-nazitische particulieren in Winterswijk, waaronder Verwers en Stroes (beiden uit verzet).
Vooral deze beide heren hebben er zeer veel uren in gestoken.
– Winterswijkers, welke het nazisme toegedaan waren en mededeelzaam waren.
– de Gemeente Winterswijk, o.l.v. Burgemeester Vlam en een aantal ambtenaren welke alle medewerking verleenden.
Voor de goede orde: ‘Deze ambtenaren waren allen ‘schoon’.
In 1964 was het boek gereed.

3 maart 2019

Ingezonden stuk Nieuwe Winterswijkse courant.
1933
Dr.Bos heeft een frustratie omdat een groep Duitsers hier komt optreden.
De tekst:
Zestig personen uit Bocholt, waarvan dus plm. 30 die het regime van Hitler aanhangen, die ons met een lachend gezicht nekken, die medemenschen die toevallig EEN ANDER GELOOF HEBBEN DAN ZIJ, VERVOLGEN EN MISHANDELEN, een daad, die in ons godsdienstvrij land alleen VERAFSCHUWD kan worden, komen ons nu amuseren!

Drie jaar later……………….

8 september 1936: Verloving Juliana en Bernhard
Burgemeester Bosma hangt de Nederlandse vlag uit
Op het kringhuis van de NSB wordt de vlag van het Derde Rijk uit gehangen.

Veel Winterswijkers zijn hier boos over en vinden dit fout.

Dr,Bos reageert in de krant:
Niet de NSB is fout, maar de Burgemeester.
Hij had de vlag van het Derde Rijk tevens moeten uithangen, uit hoffelijkheid, welke is vereist in het verkeer tussen bevriende mogendheden.

2 maart 2019

Je komt in 1927 naar Winterswijk als 26-jarige jongeman uit Dingden (Dld) met je vriendin (25) om hier een bestaan op te bouwen. Ook trouw je hier zelfs in 1927.
Je weet je hier aardig te settelen en ‘aan je carriere’ te werken.
In 1940 weet je het zelfs te schoppen tot ‘Ortsgruppenführer’ met veel gezag.
Maar ik heb mij nog niet zoveel verdiept in je, maar dat ga ik nog doen.
Even gekeken bij de veroordelingen na 1945, maar kom zo jouw naam niet tegen.
Laat mij raden? Toch het koffertje in 1945 maar weer ingepakt en terug naar Dingden?
Johan Bernard Schaffeld van 17-04-1899 kleermaker

1 maart 2019

Abraham stuurt vanuit Westerbork een briefkaart naar zijn tweelingbroer in Winterswijk:
Het is hier een vreselijke bende. Er zijn hier veel te veel menschen.
Wanneer we op transport gaan weten we nog niet, maar ons kan niets tegenvallen.

28 februari 2019

Joseph de Leeuw heeft nog wel geloof in een toekomst.
Wellicht is Kamp Westerbork het begin van een nieuwe toekomst?
6 Augustus 1942 trouwt hij daar met Ellen Ilgner uit Amsterdam.
Echter op 25 mei 1943 vertrekt hun trein naar Sobibor, waar op 28 mei een einde komt aan dit bruidspaar.
Joseph’s ouders uit Winterswijk worden op 21 mei 1943 vermoord in Sobibor
Ellen’s ouders op 9 juli 1943, ook in Sobibor

28 februari 2019

Als je je 8 oktober 1941 bij de eerste razzia zoeken en je weet te ontkomen en je duikt 4 maanden onder en je durft dan terug te komen, dan moet je in iemand wel heel veel vertrouwen hebben als je je daar meldt ’s avonds in het donker.
Hij: ‘Kun jij mij zeggen of de kust veilig is?’
Politieagent van Drie: ‘Ja, de kust is veilig’ .

26 februari 2019

Lieten wij de Joodse medeburgers nu in de steek in die jaren?
Op onderzoek.
Wacht, Hartog Meijler heeft zijn geschiedenis goed vastgelegd.
Eens luisteren (staat op band) of hij hulp kreeg van Winterswijkers en of hij namen noemt:
-Fotograaf Harmsen: -Hartog ondergedoken
-Slager Wassink: -waarschuwde voor razzia
-Kruidenier Kolthof: – Broer Hartog heen gevlucht
-Schilder ten Haken: -Hartog ondergedoken
-Fam.Bekker-Tuinstraat: – Hartog ondergedoken
-Politie-agent Bombergen:-adviseeerd Hartog onder te duiken
-Herman Vreman-Ganzeman: – bouwer/eten Korenburgerveen
-Willem Geurkink-Corle: – verhuizer naar veen
-Mennink Corle:- huisraad naar veen
-Elburg: Boodschappenhaler
-Ben Harley: Bonnenverstrekker.
-Groot Wassink-Bollen: Hartog ondergedoken
-Juf.Rietema dir.leeszaal: zus Emmy ondergedoken
– Wim v.d. Laar hoofd school: zus Lenie ondergedoken

14 prachtige Winterswijkers.
Toch weer een mooie analyse.
Voor degenen die het verhaal niet kennen:
Hartog, Lenie en Emmy hebben de oorlog overleefd.
mede dankzij onderduikadres in Vlaardingen.

–

22 februari 2019

Hoe kun je zeggen dat Winterswijk een NSB-dorp was, aangezien v.d. geboren Winterswijkers ‘slechts’ 1,5% NSB- lid is geweest?
Dus 98,5% niet.
242 geboren Winterswijkse mannen zijn NSB-LID geweest en 49 geboren Winterswijkse vrouwen.
Daarbij neem ik de gehele periode: Juli 1933 tot september 1944. De off.ledenlijst.

citaat Dr.G.A..Kooy: – Er is dus in mei 1940 slechts sprake van een betrekkelijk kleine N.S.B. -180 van de ruim 19.500 Winterswijkers

Citaat Dr.G.A.. Kooy
-Anders dan mogelijk verondersteld, blijkt uit de ledensamenstelling van de Winterswijkse NSB geen extra ontvankelijkheid voor het nationaal-socialisme onder de geboren en getogen Winterswijkers; in tegendeel, de ontvankelijkheid voor deze ideologie is vermoedelijk onder de allochtonen het sterkt geweest. (blz.159)

Citaat Dr.G.A. Kooy
Op 26 mei 1937 lijdt de nsb ook te Winterswijk een zeer zware door velen verhoopte, maar door niemand voorziene nederlaag . (blz.77)

19 februari 2019

Winterswijk, 31 maart 1945 bevrijdt…maar de oorlog ging nog door. In Duitsland sneuvelden dagelijks nog tienduizenden.

Waren wij op 31 maart 1945 bevrijdt en waren we opgelucht en in feeststemming……Hitler was nog steeds aan de macht.

30 April had hij er pas genoeg van en pleegde zelfmoord.
Oorlog voorbij?…………Nee hoor. Voor die tijd benoemde hij Karl Dönitz als nieuwe Rijkspresident. Geen Führer.
Er was maar 1 Führer en dat was hij geweest. Volgens Hitler, ‘uitzonderlijk en onherhaalbaar’.
Dönitz trok naar Flensburg in Noord-Duitsland met alle hoge militairen die er dan nog waren (o.a. Himmler).
Hij voelde zich ook als opvolger van Hitler, maar zag in dat het een verloren strijd was. De geallieerden stonden al bij Berlijn en de Russen tevens.

Karl Dönitz wilde zich wel overgeven aan de geallieerden en stelde Churchill voor om samen de strijd op te pakken tegen de Russen. Churchill twijfelde wat hij hier mee aan moest.
De Amerikaanse opperbevelhebber Eisenhower vond het welletjes en eiste een onvoorwaardelijke overgave en zo geschiedde op 7 mei de ondertekening in Reims.
Ook de Russen eisten op hun beurt een onvoorwaadelijke overgave en deze werd ondertekend op 9 mei 1945 te Berlijn.

Karl Dönitz bleef nog steeds met zijn ‘cabaret-regering’ in de Marine kazerne te Flensburg en dacht dat alles voorbij was en begon met ‘zijn regering’ aan de opbouw van Duitsland.

23 Mei 1945. De geallieerden al ruim aanwezig in Flensburg omsingelden de kazerne en iedereen, de gehele top en honderden militairen die zich daar nog bevonden werden gearresteerd en overgebracht naar krijgsgevangenkampen.

Karl Dönitz sputterde nog tegen. Hij wilde met zijn eigen auto en chauffeur. Himmler had nog proberen te vluchten naar Beieren, maar werd 20 mei gearresteerd en nam op 23 mei zijn cyanide-capsule. Over en uit.

Karl Dönitz beklaagd zich op 26 mei vanuit zijn gevangenis bij Montgomery, omdat iemand zijn admiraalstaf had afgenomen. Deze bevindt zich nu als ‘Trofee’ in het Museum in het Ver.Koninkrijk.

Karl Dönitz werd in Neurenberg veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf en kwam op 1 oktober 1956 vrij.
24 december 1980 is hij overleden.

Tijdens zijn berechting zei hij:
‘Ich möchte dass, genau so wieder tun’.

19 februari 2019

OPEN BRIEF Winterswijk, 19 Februari 2019

Geachte college Burgemeester en Wethouders Winterswijk, Winterswijkse Gemeenteraad.

Zoals u weet vieren wij in 2020 de 75-jarige herdenking van onze bevrijding.
De bevrijding van onze bezetter en de herdenking van onze slachtoffers.
Ieder jaar staan wij stil bij de Winterswijkse slachtoffers bij verschillende monumenten.
Het monument van Mevr.Kuipers, het symbool van alle Nederlandse vrouwen in het Verzet,
het monument voor de Gevallenen in Winterswijk tussen 10 -14 mei 1940, allen met naam genoemd.
het monument voor alle Joodse Winterswijkse slachtoffers en Joodse vluchtelingen in Winterswijk, allen met naam genoemd.
het monument op de alg.begraafplaats voor de geallieerde slachtoffers, onze bevrijders, allen met naam genoemd

Maar de Winterswijkse inwoners zelf. Heel even aangehaald op het monument voor de Gevallenen: ‘En aan de plaatsgenoten die zijn omgekomen door de hand van de bezetter’.

En hier zit bij veel Winterswijkers en Oud-Winterswijkers ‘de pijn’.
110 geboren Winterswijkers die ook omgekomen zijn in die verschrikkelijke periode.
O.a Gerritje Lammers, 10 jaar, Henkie Oortgiesen 9 jaar, Twee van een aantal kinderen die omkwamen bij bombardementen.Annie van Rijssen, 10 jaar, die op haar fietsje even brood ging halen bij de bakker en in een bombardement terecht kwam. En zo, nog 108 andere geboren Winterswijkers.
Maar ook grote verzetsmensen, waar niets maar dan ook niets in Winterswijk ons aan hen doet herinneren. Wim Koenen 23 jaar, Henk Baarschers 24 jaar. Echte verzetshelden.
In Vught staan hun namen wel op een monument. Kees Kappers, geboren Winterswijker, verzetsheld. In Budel is een monument voor hem en zelfs een straat naar hem genoemd.
Piet Brittijn, verzetsheld, Winterswijker. In Amsterdam staat hij wel op een monument.
Hendrik Bannink, Winterswijker, verzetsheld. In Wierden staat hij wel op het monument.
Wij zijn ze gewoon vergeten.
En zo, echt zo velen die ik hier kan noemen. Maar niets herinnert ons in Winterswijk aan onze plaatsgenoten en onze plaatselijke verzetshelden.

Weet U, wij mogen ons best schamen in Winterswijk, dat wij al 74 jaar geen aandacht aan hun schenken. Hun niet herdenken op 4 mei. Ja, er zijn zelfs Winterswijkers en oud-Winterswijkers die nu nog de herdenking niet bijwonen omdat hun Winterswijkers ‘niet herdacht worden’.

U neem ik het niet kwalijk, dat er geen monument is voor deze Winterswijkers. Al uw voorgangers hebben hier ook al 75 jaar de tijd voor gehad.
Zelf maak ik mij al enkele jaren sterk m.b.t. deze groep ‘vergeten slachtoffers’. En met mij vele Winterswijkers.
Maar zou het niet mooi zijn dat ook de gemeente Winterswijk zelf zich hier sterk voor maakt.
Samen met onze groep. Samen met alle Winterswijkers. Samen werken aan een Monument voor al die prachtige mensen, die moesten sneuvelen voor onze vrijheid.
Wat zal het mooi zijn. 2020. 75 jaar herdenken. En alle slachtoffers hebben dan een naam.

Uiteraard hebben wij alle namen van slachtoffers met al hun gegevens.
En herdenken ieder jaar blijft belangrijk, want onze geschiedenis mogen wij nooit vergeten.
Graag willen wij u daarbij helpen. Ook velen willen zelfs donaties doen, waaronder ikzelf.
Graag zien wij uw uitnodiging tegemoet.

Met vriendelijke groet
Hans Tenbergen

17 februari 2019

Miep van Oranje.
Nederlands verzet tot 29 december 1943.
En toen………………ging ze (al dan niet onder dwang) voor de Duitse bezetter werken.
Vele verzetsmensen konden door haar kennis van het verzet worden opgepakt. Waaronder? Tante Riek Mevr.Kuipers.

Mevr. Kuipers kwam om in Ravensbruck eind december 1944.
En Miep?
Ongelofelijk. ‘Niemand’ heeft ooit geweten waar zij gebleven is. En dus ook nooit en te nimmer berecht.
Misschien leeft ze zelfs nog. Dan is ze ergens op de wereld 96 jaar.
Het laatste spoor dat wij van haar weten is dat ze in januari 1945 voor het Duitse Rode Kruis werkt in Duitsland.

1 februari 2019

22 juni 1941:
Duitsland valt Rusland binnen
29 juni 1941:
De Duitser Reible spreekt de Winterswijkers toe op de markt.
Er zijn er nog, die zeggen: „Jullie spelen het met Rusland nooit klaar. Daar is ook Napoleon vastgeloopen!”
Dezulken begrijpen de geschiedenis slecht.

29 januari 2019

Niemand die hem hielp en de dubieuze rol v.d. Nederlandse Staat.

In Winterswijk hielp hij veel Joodse vluchtelingen uit Duitsland aan onderduikadressen en intussen verrichte hij tevens werk voor de Britisch Intelligence Agence. (Britse Geheime Dienst)

6 oktober 1939 werd hij gearresteerd door het Ministerie van Justitie.
Hij moest als geboren Winterswijker, Winterswijk verlaten en moest zich vestigen 30 km.v.d. Duitse grens.
Reden:
‘Hij bracht de neutraliteit van Nederland ten opzichte van bevriende mogendheden in gevaar’.

10 mei 1940: Nederland wordt bezet.
14 mei 1940: Rotterdam wordt plat gebombardeerd.
14 mei 1940: Het was stralend weer en hij verbrandt in Scheveningen (zijn vluchtadres) al zijn papieren, welke niet in handen v.d. Duitsers mogen vallen.
15 mei 1940: Als Nederland niet capituleert gaat ook Utrecht plat.
NEDERLAND CAPITULEERT.
15 mei 1940: Hij probeert nog te vluchten naar Engeland, maar ziet geen kans.
Hij weet dat hij op de lijst staat v.d. Duitsers van ‘meest gezochte verzetsmensen’ en ziet nog maar een kans om uit hun handen te blijven.

Karel Nihom,
Winterswijk, 06 oktober 1900
Scheveningen, 15 mei 1940

29 januari 2019

Rolf Nihom, zoon van Karel Nihom
Rolf is geboren 15 december 1924 Winterswijk (spoorstraat)
Rolf zat in Winterswijk op school C en later op de HBS.
Ook hij moest vluchten in 1940. En heeft gelukkig de holocaust overleeft. Hoe? Dat leest u hier binnenkort.
Nu laat hij een meeuw vluchten. In 2014.
Rolf is op 3 april 2015 overleden op 90 jarige leeftijd.
en begraven op de Joodse begraafplaats in Winterswijk.

27 januari 2019

Geachte heer Tenbergen,
Mijn vader Hendrikus Heideveld (Hattem, 02-12-1923) heeft vanaf 1930 in Winterswijk gewoond. Hij moest werken bij Flender in Bocholt, en werkte daar met Wim Koenen.

Ik weet nog dat hij mij vertelde dat hij een keer op de uitkijk heeft gestaan toen Wim Koenen met een grote steeksleutel opzettelijk kortsluiting maakte in de elektrische hoofdinstallatie waardoor het licht uitviel en alle machines uitvielen.

Meer weet ik niet, behalve dat mijn vader zei dat Wim Koenen toen al roemrucht was als verzetspleger.
Vriendelijke groet,

24 januari 2019

‘De zusters namen alles in huis’
Winterswijkse slachtoffers van de bombardementen, Scheveningse evacuee’s, zelfs onderduikers op de zolders, de Kath.kerk in Winterswijk was ook gebombardeerd, dus de kerkdiensten verhuisden ook hierheen (soms 5 per dag), Duitse gewonde soldaten, veel waren er maar 16 of 17 jaar oud, Duitse gewonden uit Duitsland van bombardementen, Nederlandse soldaten, Nederlandse gewonden, Engelse soldaten. Maakte niet uit wie.
De zusters kwamen 5 jaar handen te kort. Slaapzalen en de gangen stonden vol met bedden.
En weinigen waren maar verzekerd of hadden geld.
Het maakte niet uit, ook niet of je vol vlooien zat, luizen of schurft had.
Iedereen werd liefdevol gereinigd, gevoed, gekleed, verzorgd en verpleegd.
Dat waren de zusters Franciscanezen.
En stiekem luisterden ze ook nog naar de Engelse zender, want de radio, ja die hadden ze niet ingeleverd bij de bezetter.

14 januari 2019

Waar zou hij gebleven zijn?
20 juli 1944:
Politie-agent L.Hofstraat gaat eieren kopen bij een landbouwer in Henxel.
Hofstraat komt in gesprek met de landbouwer en verteld:
– Er is een aanslag gepleegd op de Führer, Adolf Hitler.
De landbouwer:
– En is de Führer dood?
Politie-agent Hofstraat:
– Was het maar waar.

Toevallig was daar ook een mevr.P., die hem vertelde dat zij NSB was.
Politie-agent Hofstraat bood haar zijn verontschuldigingen aan en vroeg haar te doen alsof hij de woorden niet gebruikt had.

Dat hielp echter niet:
Mevr.P. deed aangifte van belediging van de Führer en verzocht Hofstraat te vervolgen.

21 juli 1944:
Politie-agent Hofstraat, geb.te Bergh, pakt zijn biezen en duikt snel onder.
17 oktober 1944:

Politie-agent Hofstraat wordt door de bezetter ontslagen.

Nooit meer iets van hem vernomen. (zover mij tot nu toe bekend) . Ook na de oorlog kwam hij niet terug.
———————————————–

Lambertus Wilhelmus Hofstraat is geboren in ‘s-Heerenberg op 20 september 1917 als zoon van Joannes Wilhelmus Hofstraat (1868 – 1960) en Gesina Spekking (1881 – ?).

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij rechercheur van de politie te Winterswijk. Omdat hij elke dag kans liep door de S.D. en zijn trawanten opgepikt te worden, dook hij onder. Zijn ouders kregen van de plaatselijke politie de aanzegging dat ze zich op maandag 14 augustus 1944 moesten melden bij de SD te Arnhem. Daar werden ze niet verhoord maar direct als gijzelaars opgesloten in het Huis van Bewaring.
Op 25 augustus werden ze met een groot transport overgebracht naar Vught. Veel hebben ze daar aan onmenselijks moeten meemaken, totdat het zuiden bevrijd werd.
Mevrouw Hofstraat kreeg bij die gelegenheid haar vrijheid terug, terwij haar echtgenoot, met nog andere gijzelaars, overgebracht werd naar het kamp te Amersfoort. Na 5 dagen kreeg hij toen ook zijn vrijheid en ging naar huis.

Omdat mevrouw Hofstraat in september 1944 niet thuis kon komen vanuit het bevrijde Nederland, kon de ondergedoken zoon pas in de Paasweek van 1945 zijn moeder per auto ophalen om haar met haar man te herenigen.
Lambertus Wilhelmus was een halfbroer van Johanna Aleida Hofstraat.
Bron: Berghapedia