Westerbork Algemeen

In bewerking

Na de Reichskristallnacht van 9 november 1938 waren ongeveer 10.000 joodse vluchtelingen legaal naar Nederland gekomen, en nog enkele duizenden illegaal.

Drenthe Nederland
00-02-1939
Besluit oprichting Joods vluchtelingenkamp

Joods vluchtelingenkamp 09-10-1939

Aankomst eerste 22 vluchtelingen
Leiding: Dir.: D.A.Syswerda, Amersfoortse onderwijzer. Reg. Dep.Bin.Zaken
00-01-1940
Eind januari 167 vluchtelingen
00-05-1940
Vlak voor inval 750 vluchtelingen
10-05-1940:
Evacuatie-plan 750 vluchtelingen toegezegd door Ned.regering inwerking.
Echter gefaald.

16-05-1940:
Leiding: Comm.J.Schol. Dep.Justitie (30 medewerkers)
Toezicht: Marechaussee (15)
Restricties: Verbod kamp te verlaten, verplichte arbeid, twee appèls, censuur in-en uitgaande post.

19-05-1941: Besluit Reichskommissariat Niederlande, verwijderen van alle Joden uit Nederland.

Eind 1941: Besluit in te richten als doorgangskamp Joden.
Januari 1942:Bouw 24 barakken a 200 tot 300 bewoners
(voor 5000-7000 vluchtelingen)

Tussen eind maart en begin mei 1942 aankomst eerste groepen Joden

Polizeiliches Judendurchgangslager Westerbork 01-07-1942

Commandant: Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD
dr. Erich Deppner: SS-Sturmbannführer und Regierungsrat
Orders nu vanuit Den Haag: Wilhelm Harster en Wilhelm Zöpf
7 wachttorens, 2 mtr.hoge prikkeldraadverspering.
Marechaussee: Binnenbewaking
Versterking Marechaussee:
SS- Wachbataillon: Buitenbewaking
Tweede Compagnie van het SS-Wachbataillon Nord-West
Beide ondergebracht in Heidelager (enkele km.van kamp)
Uiteindelijk Marechaussee ook buitenbewaking.
Belangrijkste constante factor op dat moment: Kurt Schlesinger.

Schlesinger werd ook de Joodse SS-er genoemd of wat vriendelijker ‘De Burgemeester van Westerbork’ (Dagelijkse leiding)
Belangrijke rol in het samenstellen van transporten.

Duitse joden vaak vanaf 1939 in Westerbork, promoveerden in juli 1942 tot Alte Kampinsassen – alte Lagerinsassen plm.1200
Stamlijst= onmisbaar
Door medegevangenen de ‘adel van Westerbork’ genoemd
De Duitse Joden hadden meer te vertellen in Westerbork. Versterkten hun positie bij komt Nederlandse Joden. Duitse Joden, vluchtelingen aldaar van het eerste uur. Mechanicus probeerde deze hiërarchie te doorbreken. (zie Mechanicus)

15-07-1942
Eerste trein Auschwitz

01 september 1942:
Commandant: Josef Hugo Dischner SS-Obersturmführer 
09 oktober 1942:
Commandant (tijdelijk): Bohrmann Polizei-Inspektor
12 oktober 1942:
Commandant: Albert Konrad Gemmeker SS-Obersturmführer

02 oktober 1942: Spoorbaan kamp Westerbork gereed. Eerste transport. Voorheen vanaf Hooghalen.

05 oktober 1942: Eerste doorsturing vanaf Joodse werkkampen

00-01-1943
Bewaking onder bevel van luitenant J. Rebel en opperwachtmeester A. de Jong.

Mei 1943: Nu ook gemengd-gehuwden naar Westerbork

Voorjaar 1943: ‘Kopfgeld’.
Div.instantie’s, waaronder Colonne Henneicke (mrt-okt.1943), maar ook ‘free-lancers.
Opbrengst: 7,50 per Jood.
Midden 1943: Razzia’s -huis aan huis-

08-02-1943: Grootste ontvluchting: 10 gevangenen.

02-03-1943: Eerste transport Sobibor

10-03-1943: Vanaf nu alleen nog goederenwagons

31-07-1943: Polio geconstateerd.
Geen transport 21-09-1943 tot 15-11-1943, m.u.v.19 oktober.
Gemmeker rekken polio-periode om kamp in stand te houden?

00-00-1944:
Bewaking Marechaussee’s vervangen door Grenzschutzpolizei
Begin oktober 1944 Marechaussee’s vertrokken.

11 januari 1944: Aanvang wederom transporten, na de polio-periode

Februari 1944: De zaak Gomperts.

Mei 1944: Propagandafilm Westerbork- Bresslauer-transport 19-05-1944
Meisje wagon: Sinti -Settela Steinbach-vergast

01-06-1944
Bewaking korte assistentie Politiebataljon Amsterdam

02-09-1944:
Gemmeker deelt mee, in opdracht, dat kamp geevavueerd wordt en iedereen op transport met uitsluiting van 300
Gemengd- gehuwden niet (600)
Daarna nog 3 transporten (3,4 en 13-09)
Karl Schöngarth geeft opdracht totale ontruiming (barakken naar Ravensbruck), echter Gemmeker en Zopf willen kamp handhaven.

05-09-1944:
Vlucht 4 joden- allen gevangen en geexecuteerd.

06-09-1944:
Dag na ‘Dolle dinsdag’
Binnenstormen gevluchte NSB-ers zuiden/westen Nederland. (5000-8000)
Prikkeldraad tussen beide groepen.
10/11-09-1944 vertrek NSB-ers naar Lüneburger Heide

13-09-1944
Laatste trein Bergen-Belsen

17-09-1944: Operatie Market Garden. Arnhem-Nijmegen
Spoorwegstaking- waaronder ook Westerbork-einde transporten

07-04-1945:
Ontruiming Duitse goederen kamp Westerbork

11-04-1945:
Verlaten kamp Duitse bezetter

Bevrijding kamp Westerbork 12-04-1945

Canadezen (876 gevangenen)

Interneringskamp NSB-ers 17-04-1945

Tot 01-01-1949

AANTEKENINGEN ALGEMEEN

107 barakken

Westerbork heeft 101.525 joodse kampingezetenen geherbergd
14502 kinderen
41156 mannen
45867 vrouwen 

Trein vanaf 02-11-1942 Westerbork zelf ‘Boulevard des Misères’

Ruim 102.000 Joden en 245 Roma omgekomen. Plm.5000 joden overleefd.
Verblijfsduur algemeen: enkele dagen tot weken.

Groene stempel=werkzaam
Blauwe stempel= verzoekschrift
Rode stempel=stamlijst

Op 12 april 1945 bevrijdden de Canadezen 876 Joodse gevangenen in kamp Westerbork. Van hen hadden 500 de laatste trein zien vertrekken, de rest was in de laatste oorlogsmaanden opgepakt.

Aantal gevluchten uit Westerbork: plm.300
Grootste ontvluchting: 08-02-1943: 10 gevangenen.
Kamporder 5 (11-2-1943): Bij ontvluchtling 10 barakgenoten op transport.

‘Boulevard des Misères’ = transportlijn in het kamp

Grüne Polizei = treinbegeleiders

Eind 1943-begin 1944 is Gemmeker op kerstverlof naar Dusseldorf geweest en hier heeft hij de schade o.a. aanschouwd na het bombardement van 12 juni 1943.
Vlgs.speculatie van Mechanicus kwam hij hier tot overtuiging dat Duitsland de oorlog zou verliezen. Gemmeker kwam in ieder geval chagrijnig terug naar Westerbork.