HET VOLKSFEEST EN TANTE RIKIE


Kermissen Kermissen zijn er altijd al gehouden, al voor 1531 onder Hertog Karel van Gelder.
Kermis viel altijd op de feestdag van St. Michael, dat was op 29 september. De avond ervoor heette ‘oer kermnis-avont’. Dat was tevens het jaarlijkse feest van potverteren van het Weversgilde.
De altijd hardwerkende plaatselijke bevolking had dan tijd vrij gemaakt voor haar jaarlijks sporadische vertier.
Dat was ook de tijd waarop jongemannen op ons schilderachtige marktplein rondom de St. Jacobskerk met haar prachtvolle kastanjebomen, zich op de vrijstermarkt begaven op zoek naar een jonge deerne.
Uit de propvolle herbergen klonk het geluid van vaak kleine plaatselijke strijkjes en werd er volop gedanst en gedronken.


Tijd voor bezinning
Als later op de avond in menige herberg de drank de overhand nam en de strijd gestreden moest worden om een veroverde deerne of een oud zakelijk geschil, dan kreeg de kermispret ineens een donkere keerzijde. Burgemeester Mr. T.P. Baron Mackay vond het tijd voor bezinning.
Er kwam een beschavingsoffensief, een commissie Volksfeest van notabelen, bestaande uit de grote fabrikanten, bankiers, predikanten en notarissen.


Vereeniging Volksfeest
De voornaamste drijfveer van de Winterswijkse notabelen was dat het een feest moest zijn voor het volk, met een non-pejoratieve uitstraling van gelijkheid, eenheid en harmonie.
De toenmalige Winterswijkse notabelen streefden naar beschaafd een vermaak voor de gehele Winterswijkse bevolking.
Maar dan wel een vermaak op een wijze die was vormgegeven vanuit hun eigen superioriteitsgevoelens en paternalistische denkwijze.


Notabelen versus het gewone Volk
Vanuit het streven van de toenmalige Winterswijkse notabelen dit te realiseren, ontstond de Vereeniging Volksfeest.
Opmerkelijk was dat de notabelen die zitting hadden in het bestuur, zichzelf verhieven boven het Winterswijkse gewone volk door te trachten het volk de door hun noodzakelijk geachte discipline op te leggen voor de wijze waarop de kermis gevierd diende te worden.


Klassen tegenstellingen
In de loop van de jaren van de vorige eeuw, veroverde de Vereeniging Volksfeest een leidende plaats in het culturele levenspatroon van de Winterswijkse samenleving. Echter van enige gelijkheid was geen sprake. Integendeel, de bestaande scherpe klassentegenstellingen werden pijnlijk zichtbaar tijdens het jaarlijkse volksfeest. Vaak bleef daardoor het gemor van het gewone Winterswijkse volk dan ook niet achterwege.


Sterfbed van Gelijkheid, Eenheid en Harmonie
Voor dit gemor van het gewone volk hadden de notabelen een manifeste angst. De notabelen wilden de oorzaak van dit gemor van het gewone volk niet zien. Integendeel, zij zorgden dan gezamenlijk voor een front tegen het volk. Het meest manifeste symptoom van deze doofheid blijkt wel uit het feit dat de notabelen van het bestuur van de Vereeniging Volksfeest, bij de elke minieme aangelegenheid die zich voordeed, zichzelf nadrukkelijk in het zonnetje zetten.
Op versluierde wijze wisten zij de verheerlijking van de eigen voortreffelijkheid hiermee gestalte te geven.
Dit geschiedde veelal door indirect en rechtstreeks te refereren aan zijn of haar maatschappelijke positie.
Tijdens het jaarlijkse Volksfeest was het streven van de notabelen naar gelijkheid, eenheid en harmonie dan ook ver te zoeken.


Glorie zij de notabelen
Als er weer een Volksfeest geslaagd was lieten de notabelen van het bestuur van de Vereeniging volksfeest, onverhuld en duidelijk blijken hoe superieur ze waren door te stellen dat het slagen van het volksfeest te danken was aan hun voortreffelijke kunnen.
Na de kiesrechtuitbreiding van 1917 kreeg ook het volk stemrecht en werd een indringend beeld van de verscheurdheid van de Winterswijkse bevolking duidelijk zichtbaar.
Van gelijkheid, eenheid en harmonie was hoe dan ook geen sprake.
De notabelen in het bestuur van de Vereeniging Volksfeest voelden zich vanaf de oprichting nauw verwerven met de nationale symboliek van het koningshuis en Oranje, dit in tegenstelling tot het gewone volk.
Dit was dan ook één van de oorzaken van een heterogene, sterk door klassenverschillen gekleurde samenleving.


Kentering klassen tegenstellingen
Na de tweede wereldoorlog werden de klassentegenstellingen minder doordat ook door het gewone volk, Oranje inmiddels als nationaal symbool werd geaccepteerd.
Het streven van gelijkheid, eenheid en harmonie kreeg eindelijk steeds meer betekenis. Zeker na 1985, waarbij door de notabelen van toen, het Oranje als symbool, steeds meer los gelaten werd en een duidelijk doorzettende afname van klassentegenstellingen steeds zichtbaarder werd.


Eindelijk gelijkheid, eenheid en harmonie.
Bijna honderd jaar na dato was er dan eindelijk waardering en respect voor elkander.
De Winterswijkse notabelen en het Winterswijkse volk hadden elkaar gevonden in gelijkheid, eenheid en harmonie.


Terug naar af
Helaas heb ik moeten constateren dat de ware notabelen de laatste decennia zijn verdwenen uit de organisatie van de Vereeniging Volksfeest. Mijn inziens is in de 21ste eeuw daarvoor in de plaats gekomen een nieuwe generatie van omhoog gevallen ondernemers en carrière jagers met snelle leasebakken.
Hoogst absurd vindt ik dat deze lieden in de veronderstelling verkeren dat zij over dezelfde capaciteiten beschikken die hun recente voorgangers hadden. En het toppunt Van hypocrisie is dan ook dat zij dit onverbloemd aan den volke tonen.
Zoals in het verre verleden gedaan werd, refereert ook dit bestuur aan de in hun ogen magnifieke maatschappelijke prestatie die zij denken te hebben geleverd met het hun inziens daaraan verbonden recht op een speciale behandeling. Ik kan dan ook niet anders oordelen dat het in en in bedroevend is dat dit bestuur wederom blijk geeft een volslagen gebrek te hebben aan elke vorm van historisch besef.


De egotrip
Het huidige bestuur van de Vereeniging Volksfeest is totaal uit het oog verloren waar hun voorgangers voor gestreden hebben. Geheel gekleed in jacquet, met een potsierlijk statushoofddeksel, de hoge hoed. Toornend hoog boven het Winterswijkse volk, hopend op toejuichingen vanwege in hun ogen magnifieke prestatie van weer een geslaagd volksfeest.
Kennelijk willen de bestuursleden van de Vereeniging Volksfeest hun verhevenheid boven het gewone volk hiermee tonen.


De ware helden
Dat echter is juist te danken is aan de jaarlijkse fantastische en nimmer aflatende inzet van de vele wagenbouwers, de hard werkende kasteleins, de rood aangelopen tuba-blazers, de werkelijke vrijwilligers van de Vereeniging Volksfeest, de kermisexploitanten en zeker ook de Winterswijkse burgers.


De verhevenheid
Nog zorgwekkender vind ik dat het bestuur van de Vereeniging Volksfeest de laatste jaren zichzelf niet alleen wil verheffen boven de Winterswijkse burger, maar ook boven onze edelachtbare Burgemeester. Werd in het verleden, na de ceremonie van het afhalen der vaandels door de leden van de Vereeniging Volksfeest ten huize van de President, in aansluiting daarop de burgemeester opgehaald, ter deelneming aan de feestelijkheden, heden ten dage mag de edelachtbare burgemeester zichzelf (lopend) evenals vele andere anderen zich vervoegen ten huize van de President.


Despotisme
Door op deze despotische wijze zich als het bestuur van de Vereeniging Volksfeest te presenteren, veroorzaken zij wederom voor scherpe tegenstellingen tussen zichzelf en de Winterswijkse burger.
Het uitstralen van gelijkheid, eenheid en harmonie dreigt dan ook steeds verder op de achtergrond te verdwijnen. De prachtige tweede e in haar naam mag misschien hun superioriteit nog extra benadrukken, maar dat laat onverlet dat zij evenals andere verenigingen onder gelijke noemer gezien moeten worden.


Herdenking slachtoffers WOII en Viering bevrijding.
In de statuten van de Vereeniging Volksfeest staat duidelijk vermeldt: ‘het herdenken en vieren’, echter het bestuur is al decennia lang niet instaat de bevrijding te vieren op 5 mei zoals gebleken is de afgelopen jaren.
Ik vind dat dit gegeven geheel te wijten is aan het gebrek aan historisch besef. Ook al is het eerst herdenken en dan vieren op 5 mei een uitdrukkelijke wens van de Winterswijkse burgers en heeft de Vereeniging Volksfeest dit ook als zodanig in haar statuten staan, de bestuursleden hebben daar volkomen maling aan.


Bescheidenheid siert de mens
Toch wil het bestuur van de Vereeniging Volksfeest doorgaan met het organiseren van koningsdag en het vier dagen durende volksfeest in augustus, waarbij zij zichzelf dan graag boven het volk verheffen.
Kijkende naar andere verenigingen met 100/250/500 en meer dan 1000 leden, die 52 weken per jaar door de week en weekenden prestaties leveren door al haar vrijwilligers, zou het dit bestuur sieren een hoge mate van bescheidenheid in acht te nemen.
Een feit is dat bij andere verenigingen een voorzitter zich niet in een koets laat voorrijden en toejuichen. Integendeel, hij weet zijn bescheiden rol in deze en dat maakt de vereniging met een e tot een succes.


De wijsheid van Tante Rikie
Maar het is een feit, het jaarlijkse volksfeest is een prachtig feest, waar zo’n 20.000 Winterswijkers en Oud-Winterswijkers in vier dagen graag naar toe komen is in vergelijking met de zwarte cross met in drie dagen 220.000 bezoekers weliswaar een zeer bescheiden maar heel belangrijk feest.
Als u als voorzitter, sorry president. zo graag gedragen wilt worden door uw volk, dan dient u dit te verdienen.
Dan wil uw volk u vast wel tegemoet komen en u allen net als ‘Tante Rikie’, gravin van de Hummelse hei, ronddragen tijdens het bloemencorso. ‘Tante Rikie’ zag het als klein meisje al aankomen in ’s Heerenberg tijdens het jaarlijkse dorpsfeest. Onder de notabele fundamentalisten van toen zag zij het gebrek aan gelijkheid, eenheid en harmonie.
Tante Rikie had niets te schaften met mystiek, sterallures, arrogantie, voetstukken, credits en kudo’s. Tante Rikie mos d’r uut en wilde de mensheid iets meegeven en niet afnemen, dit in harde tegenstelling tot de ‘notabelen’ van nu in ons dorp.
Daarom wordt Tante Rikie op handen gedragen en daarom weten de werkelijke ‘notabelen’, de onzichtbare organisatie achter de zwarte cross, hun wel ingenomen bescheidenheid, cachet te geven.


Tante Rikie kan het niet beter vertalen dan:“Ik heb een gruwelijke hekkel an hokjes. Doar zit bi-j mien thuus de kuukens in!
Hef Tante Rikie de kuukens in het hok, het wordt tied dat wie in Wenters de pinquins ok maor uns gaot vangen.


Slotwoord:
Indien het bestuur van de Vereeniging Volksfeest niet met haar tijd mee wil gaan maar blijft volharden in hun despotisme en dus niet wil veranderen, dan zal het bestuur op den duur steeds meer weerstand ondervinden en uiteindelijk elke vorm van medewerking zien omslaan in tegenwerking. Aan hun de keuze.


‘Bescheidenheid siert de notabele’


Hans Tenbergen